قلعه والی (موزه مردم شناسی )

قلعه والی یکی از بناهای تاریخی شهر ایلام است که در بخش شمالی خیابان پاسداران این شهر بنا شده است. این بنا در سال ۱۳۲۵ هجری قمری به دستور غلامرضا خان؛ والی فیلی در منطقه‌ای به نام حسین‌آباد فیلی که به ده بالا مشهور بوده، احداث گردید. در واقع این بنا محل اسکان والی در فصل تابستان بوده است که بر روی تپه‌ای بنا شده و ارتفاع آن از اطراف ۳/۵ تا ۴ متر است. در سنگ‌ نوشته‌ای که در تخت خان در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی صالح‌آباد ایلام وجود دارد در مورد تاریخچه این قلعه نیز ذکری به میان آمده است. بر اساس این سنگ نوشته، معمار قلعه والی حاج درویش علی کرمانشاهی بوده و امور حجاری را نیز رضاقلی انجام داده است. در قسمت شمالی قلعه یک تالار (شاه‌نشین) زیبایی وجود دارد که ابعاد آن بزرگ‌تر از سایر اتاق‌های قلعه می‌باشد و در وسط آن حوض کوچکی وجود دارد که اطراف و داخل آن با سنگ مرمر تزئین شده بود ولی در زمان بازسازی با کاشی‌های رنگی تزئین گردید.
این بنا در زمان جنگ هشت ساله ایران و عراق تا حدود ۵۰ درصد تخریب شد و در سال ۱۳۶۷ خورشیدی با همکاری سازمان میراث فرهنگی بعد از دو سال بازسازی آن به اتمام رسید و در اختیار مدیریت میراث فرهنگی استان ایلام قرار گرفت. در سال ۱۳۸۵ این مکان به موزه مردم‌شناسی ایلام تغییر کاربری داد که از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است و در آن آداب و سنن، فرهنگ و ایلات مختلف استان و شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی به کمک مجسمه‌هایی نمایش داده شده‌اند. در حال حاضر موزه مردم‌شناسی شهر ایلام از غنی‌ترین موزه‌های تخصصی مردم‌شناسی محسوب می‌شود که در نوبت‌های صبح و عصر همه روزه به جز روزهای دوشنبه پذیرای علاقمندان است. در ضمن هر ساله در ایام نوروز در این مکان موسیقی سنتی کردی اجرا و نمایشگاه صنایع دستی و سوغات استان برگزار می‌شود.