محله چهار درخت

شهرستان بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی، در دوران اوج شکوفایی و رونق خود یعنی دروران قاجاریه، دارای ۱۹ محله بوده است
محلات ۱۹ گانه بیرجند آن روزگار عبارت بودند از؛ محله چهار درخت، محله شکرآب، محله جوادیه، محله خیرآباد، محله پایین شهر و … .
در آن زمان هر یک از این محلات ویژگی‌های خاصی داشتند آما در بین آنها محله چهار درخت به لحاظ خصوصیات فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی سرآمد آنها به حساب می‌آمد.
 
محله چهار درخت همچنین قدیمی‌ترین و معتبرترین محله شهر بیرجند نیز بود. چرا که این محله به عنوان نقطه مرکزی شهر، دارای مساجد، حمام، آب‌انبار و میدانچه بوده است.
وجه تسمیه نام این محله؛ البته از نظر ریش سفیدان محل، وجود چهار درخت نارونی است که در چهار طرف میدان محل قرار داشته و به همین خاطر به میدان چهار درخت و محله چهار درخت شهرت یافت.
در وسط میدانچه محل، آب‌نمای کوچکی شاخته شده بود که آب قنات پس از عبور از این آب‌نما به هفت قسمت تقسیم شده و به هفت گذر انتقال داده می‌شده و از این هفت گذر به هفت محل منتهی می‌شده است.
معابری که از این میدانچه منشعب می‌شده عبارت بودند از؛ کوچه کلو، کوچه قلعه و کوچه حمام و هر کدام از این معابر فضاهای مختلفی را در اختیار داشتند.
محله چهار درخت بیرجند در سال ۱۳۷۱ از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره ۲۳۶۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
همچنین مسجد جامع و حمام و مدرسه تاریخی و قدیمی این محله نیز در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.