آب پخش کن سمنان

آب پخش كن كه در اصطلاح محلي آبياري سنتي سمنان بدان «پارا» مي نامند در شمال شهر سمنان واقع شده كه به واسط شيب دار بودن زمين، آب رودخانه گل رودبار (در شمال شهر سمنان) با سرعت به مخزن اولي آب مي ريزد. تعداد اين مخزن ها شش عدد است،
هر يك از اين مخزن ها نسبت به ديگري در سطح بالاتري قرار گرفته است كه پله اي شكل به هم مربوط مي گردند. در جهت طولي هر مخزن چوبي به نام «برجن» نصب گرديده است كه آب از آن سرازير شده به مخزن بعدي وارد مي شود. تعداد اين برجن ها نيز شش عدد است، با ورود آب رودخانه به هر مخزن از سرعت و شدت قبلي آب آن كاسته شده تا آنجا كه در مخزن آخري تقريباً تمامي سرعت آب از بين مي رود و داراي حركتي معمولي مي گردد. طول مخزن ها و برجن هاي شمالي كمتر از برجن هاي جنوبي و انتهايي در نظر گرفته شده است، پهناي بين هر دو برجن از ۵/۲ تا ۳ متر تجاوز نمي نمايد. در مخزن ششمي آب تقريباً بدون حركت مشاهده مي شود و طول برجن اين مخزن به پنج قسمت تقسيم شده و به طوري كه آب آن به پنج نهر جدا از هم سرازير مي شود. ديواره هايي نهرها را از هم جدا مي نمايد و در محل اتصال اين ديوارها با برجن سنگي به شكل منشور مثلث القاعده گرديده است (در اصطلاح محلي «پتّا») تا هنگام ورود آب به نهر اصطكاك كمتري داشته باشد.
هر نهر داراي يك نفر نگهبان است. هر روز يكي از ۵ نگهبان به لايروبي پشت برجن مي پردازد تا آب آرامتر حركت نموده و روي برجن را ماسه و آشغال نگيرد و جريان طبيعي عبور آب حفظ گردد. در كنار پارا اطاق نگهباني يا برج مراقبت ساخته شده كه مورد استفاده نگهبانان قرار گيرد.
شهرستان سمنان يکي از شهرستانهاي استان دو کشور است . حدود و خلاصه مشخصات آن بشرح زير است : از طرف شمال بخط الراس سلسله جبال البرز از طرف جنوب بدشت کوير مرکزي ، از خاور بشهرستان دامغان ، از باختر به بخش گرمسار و فيروزکوه از شهرستان دماوند از استان مرکزي . هواي شهرستان معتدل و خشک است . گرچه بين منطقه مرطوب مازندران و خشک دشت کوير واقع و ميبايستي معتدل و خوش آب و هوا باشد، ولي بواسطه ارتفاع زياد سلسله البرز در اين قسمت رطوبت و بخار درياي خزر از آن عبور ننموده و بادهاي خشک و هواي گرم سوزان کوير بدون مانع در هواي شهرستان تاثير و آنرا به يک منطقه خشک و گرم و بي آب آورده است . زمستان شهرستان سرد و تابستان زياد گرم است . بارندگي در زمستان و اوايل بهار بندرت صورت ميگيرد. آب قراي شهرستان در قسمت شهميرزاد و مزارع از چشمه سارها و در قسمت هاي ديگر از قنوات تامين و بطور کلي کم آبي در تمام نقاط شهرستان کاملاً هويداست . راه شوسه دامغان تا حدود دشت کوير ادامه دارد راه شوسه سمنان به دامغان تقريباً از وسط و راه آهن آن از نزديک به انتهاي آن عبور مينمايد. رودخانه با آب دائم در اين شهرستان وجود ندارد و فقط خشکرودهاي کوهستاني است که در موقع بارندگي سيل از آنها جاري و بدشت کوير منتهي ميگردد. مهمترين آنها، رودخانه گلرودبار است . اين رودخانه چندين شعبه متعدد دارد: شعبه هاي ده صوفيان و شهميرزاد و در حدود دربند سنگسر يکي شده و در حدود شمال درجزين شعبات ديگر به آن متصل سيلاب آن از باختر شهرستان گذشته بدشت کوير منتهي ميگردد. قنوات مهم دربند: درجزين و چشمه معروف گلرودبار مخصوص شهر سمنان در طول اين رودخانه تقريباً زه آب آن محسوب ميشود. محصول عمده شهرستان : غلات ، پنبه ، تنباکو و بطور کلي غلات آن کفاف سکنه شهرستان را نميدهد و از گرمسار و دامغان وارد ميکنند. مهمترين صادرات شهرستان : پنبه ، نخ ، کتيرا، تنباکو، گردو و محصولات دامي است . صنايع دستي زنان بخش مرکزي بافتن کرباس و که اضافه از مصرف داخلي ندارد. کارخانه مهم سمنان در قدیم کارخانه شرکت سهامي نخ تابي بود که در ۲۴ ساعت و سه نوبت ۱۲۰۰ کارگر داشت و محصول آن نخ تابيده بود که بنقاط مختلفه کشور صادر ميگردید. معادن و کانیهاي مختلف و متعددي در اين شهرستان وجود دارد که مهمترين آنها عبارتند از نفت ، آهن ، گوگرد، سرب ، مس ، ذغال سنگ. شهر سمنان در ۲۲۴ هزارگزي تهران واقع است . هواي شهرستان خشک و سرد است . آب شهرستان از رودخانه گلرود و در شمال شهر محلي معروف به پارا (آب پخش کن ) به پنج نهر: ۱ – نهر جنبدان . ۲ – نهر ناسار.۳ – نهر کديور. ۴ – نهر زاوقان . ۵ – نهر کوشمقان است . منشعب و آب آنهابشهر تقسيم ميشود. هر يک از نهرهاي پنجگانه بالا داراي استخر بزرگي در نقاط مختلف شهر است که شبها آب در آن استخرها جمع شده و روزها بمصرف آبياري ميرسد.
مقررات و قوائد ديرينه روزهاي آبياري باغات سمنان
سمنان هم مانند بسياري از شهرهاي ايران داراي اراضي گسترده كشاورزي و هنر رسيدگي به باغ و ميوه و سبزي يا در اصطلاح همان باغداري مي باشد و در باغداري و باغباني يكي از رسومات جالب توجه آن نحوه آبياري و به اصطلاح آبرساني به باغ مي باشد كه ما در اينجا برآنيم تا شما را با مختصري از اين آداب و رسوم ديرينه آشنا كنيم .
در قانون آبياري باغات شهر سمنان طي قاعده و رسم خاصي كه از مدتهاي مديدي بين خود وضع نموده اند ، ۳۰ روز ماه را به دو نيم يعني در اصل دو تا ۱۵ روز تقسيم نموده اند كه بعد ها طي اتفاقاتي كه بين خودشان رخ داده دو روز ديگر را به آن ۱۵ روز اضافه كرده كه به نام كوشمغان روز و جمعگي شناخته شده اند كه ما حكايت اضافه كردن و نامگذاري اين دو روز را در ذيل شرح خواهيم داد :
روزهاي آبياري به قرار زير مي باشد :
يكم روز یکم جان
دوم روز یکم جان
سوم روز………
∕∕
∕∕
∕∕
سيزدهم روز یکم جان
فاضلمه
بري دري
،…. و پانزدهم جان آخرین آن می باشد .
جريان انعقاد و نامگذاري كوشمغان روز :
مي گويند كه در قديم اهالي منطقه كوشمغان يكي از امامزادگان را زنداني كرده بودند و قصد كشتن اين امامزاده را داشتند كه در پي انتشار اين خبر اهالي زاوقان با پادرمياني و واسطه جويي آن امامزاده را آزاد كرده و ختم به خير مي شود كه در پي آن اهالي زاوقان به پاس اين عمل و بنا به شرط گذاشته شده يك روز از روزهاي آبياري كه به استخرشان جاري مي شده را به اهالي كوشمغال انتقال دادند يعني در اين روز آب از استخر زاوقان به استخر كوشمغان مي رود .
حكايت جمعگي روز :
از گذشته تا كنون با توافق جمعي خودشان اگر روز يكم هر ماه با روز جمعه مصادف شود آن روز را جمعگي ناميده و به حساب نياورده و روز يكم را در اصطلاح از روز شنبه حساب مي كنند .فلسفه اين قانون را اينگونه تعريف مي كنند به دليل اينكه افرادي از آب پشت برجم ها وضو مي گرفتند اين يك روز را اختصاص دادند تا وضو آنها صحيح باشد .
اهالي براي مديريت و سروسامان دادن به قوانين وضع شده براي آبياري شخصي را كه در اصطلاح خودشان انگارنويس مي گفتند انتخاب كرده تا سهم ميزان آب شخص و همچنين روز آب را تعيين كرده و در كاغذي كه به آن مَرَ ثبت نمايد و آن را به نگهبان استخر سپرده تا نظم آن رعايت شود و مشكلي پيش نيايد .
نمونه از مَرَ که برای یکی از استخر ها ی شهر سمنان می باشد مشاهده می کنید .
منبع : شهرداری سمنان