منطقه حفاظت شده جاجرود

منطقه حفاظت شده جاجرود در استان تهران، بين N3547 تا N3531 عرض شمالي و E5157 طول شرقي، واقع شده و مساحت آن ۵۵ هزار و ۷۷ هكتار است. پوشش گياهي: خارشتر، گز، تاغ، اسكنبيل، كاروانكش، جغجغه، گون، درمنه، زالزالك،‌ گوجه وحشي،‌ زرشك، انجير پستانداران: كل و بز، ‌قوچ و ميش، ‌آهو، ‌پلنگ، ‌خوك،‌ كاراكال، سياه گوش پرندگان: كبك، تيهو،‌ باقرقره، ‌اردك سرسبز
منطقه حفاظت شده جاجرود پس از انتخاب شهر تهران به عنوان پايتخت كشور(۱۱۳۳ خورشيدي‌) در زمان قاجاريه با نامهاي قرق سلطنتي يا شكارگاه سلطنتي تحت حفاظت قرار گرفت. كه پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران با تصويب شوراي انقلاب اداره آن به سازمان حفاظت محيط زيست محول گرديد و طي مصوبه شماره ۹۶ تاريخ ۲۱/۶/۶۱ شورايعالي حفاظت محيط زيست با حدود و ثغور مشخص به عنوان منطقة حفاظت شده تعيين گرديد.
موقعيت عمومي منطقهموقعيت جغرافيايي منطقه حفاظت شده جاجرود َ۳۰ و ْ۳۵ تا ََ۵۰ و ْ۳۵ عرض شمالي و َ۳۰ و ْ۵۱ تاََ۰۰ و ْ۵۲ طول شرقي مي باشد. منطقه به صورت حوزه آبخيز نمي‌باشد بلکه محدوده زيست محيطي است که از شمال به جاده سد لتيان و جاده رسنان از شرق به ارتفاعات البرز جاده‌هاي فيروزکوه و هراز، از جنوب به جاده خاوران و ارتفاعات حاشيه آن و مسگر آباد و از غرب به شهر تهران محدود مي‌شود.
وسعت منطقهوسعت‌ منطقه حفاظت شده جاجرود ۵۶۶۲۴ هكتار و بلندترين نقطه مجموعه قله آراکوه به ارتفاع ۲۶۴۹ متر و پست ترين آن دشت سنگ تراشان به ارتفاع ۱۱۰۰ متر مي‌باشد.
ويژگي و سيماي عمومي منطقهتوپوگرافيبرجستگي‌هاي مهم منطقه ارتفاع‌هاي قابل توجه هستند. کوه‌هاي منطقه حفاظت شده به صورت پراکنده وجود دارند که شامل قلل: دهک، خواسه‌بال، جوي‌لک، شش سفيد، گاليون، ني‌يک، باجي‌گره، تماشا، قره‌آقاج، شنک، اراکوه، داردار، سولک، چنارک مي‌باشند.بلندترين کوه منطقه اراکوه با ارتفاع بيش از ۲۶۰۰ متر مي باشد، که مناطقي هستند که عمدتاً زيستگاه قوچ و ميش بوده و از نظر پوشش گياهي به دليل استفاده مفرط دامداران از کيفيت مطلوبي برخوردار نيستند ولي در ارتفاعات بالا شامل بادام، بنه، انواع گون مي‌باشند. همچنين کوه‌هاي خواسه‌بال، شش‌سفيد، باجي‌گره، داردار، سولک زيستگاه کل و بز مي‌باشند و در کوه‌هاي داردار نيز پلنگ مشاهده گرديده است. اين کوه‌ها چشمه‌هاي بسياري را در خود جاي داده‌اند.
آب و هوااين منطقه داراي اقليم نيمه صحرايي، کوهستاني و آب و هواي معتدل و نسبتاً خشک است، بيشترين و کمترين بارش متوسط سالانه معادل ۷۳۱ و ۱۹۸ ميلي‌متر مي‌باشد.حداکثر و حداقل درجه حرارت معادل ۴۲ و ۳۰- درجه سانتي‌گراد در ماه‌هاي تير و اسفند مي‌باشد كه قريب به هشت ماه از سال از اوايل پايز تا اواسط بهار به تناوب ، ناحيه را تحت تاثير قرار مي دهد كه در فصل بهار به علت تشديد پديده ناپايداري هاي محلي ، پراكندگي و شدت آنها بيشتر مي شود ، به طوريكه ميزان بارش براي ارتفاع متوسط منطقه در بهار ۳/۲۲ درصد ، در تابستان ۱/۳ درصد ، پاييز ۱/۲۸درصد ، زمستان ۵/۴۶ درصد، پنج شاخص حرارتي سالانه براي ارتفاع متوسط منطقه شامل حداكثر مطلق، متوسط حداكثر، ميانگين روزانه، متوسط حداقل و حداقل مطلق به ترتيب ۸/۳۵، ۸/۱۷، ۱۲، ۳/۶، ۳/۱۹- درجه سانتي گراد برآورد مي گردد. همچنين متوسط تعداد روزهاي يخبندان سالانه منطقه براي ارتفاع مزبور ۱۰۹ روز در سال است . به عبارت ديگر يخبندان در طول سال از سه ماه متجاوز است. ميزان تبخير سالانه از سطح آزاد آب در محدوده مطالعاتي ۱۸۵۲ در ارتفاع متوسط ميلي متر برآورد شده است كه بيشترين آن حدود ۴/۲۵۰۵ ميلي متر و كمترين مقدار تبخير ۴/۱۱۰۴ ميلي متر در سال است.
هيدرولوژيدر منطقه حفاظت شده جاجرود دو رودخانه نسبتاً پرآب به نام رودخانه جاجرود و رودخانه دماوند وجود دارد:۱. رودخانه جاجرود: رودخانه جاجرود به طول تقريبي ۱۴۰ کيلومتر از دامنه‌هاي جنوبي البرز مرکزي سرچشمه مي‌گيرد. اين رودخانه داراي چند سرشاخه است که مهمترين آن شاخه‌اي است که از دامنه‌هاي جنوبي خرسنگ سرچشمه مي‌گيرد. شاخه مهم ديگر شاخه‌اي است که از دامنه‌هاي کلون بستک سرچشمه مي‌گيرد و پس از عبور از دربند، شمشک، ميگون در ناحيه فشم با شاخه خرسنگ بهم پيوسته و رودخانه جاجرود را بوجود مي‌آورد. رودخانه آهار که از دامنه‌هاي شمالي توچال سرچشمه مي‌گيرد در دهکده اوشان به اين رودخانه مي‌پيوندد و در پائين‌تر نيز شاخه امامه به آن متصل مي‌گردد. شاخه‌هاي فرعي لوارک، کنده‌رود و افجه نيز مستقيماً به درياچه سد لتيان وارد مي‌شوند. اين رودخانه پس از عبور از سد لتيان و طي ۲۳ کيلومتر که قسمت اعظم آن از منطقه حفاظت شده جاجرود و پارک ملي خجير مي‌گذرد در منتهي اليه پارک ملي خجير با رودخانه دماوند تلاقي پيدا مي‌نمايد.
۲. رودخانه دماوند: رودخانه دماوند از دو شاخه اصلي يکي بنام رودخانه تار که از پايين دست درياچه‌ تار سرچشمه مي‌گيرد و ديگري به نام رودخانه رودبار (چشمه اعلا) تشکيل شده است. اين رودخانه پس از عبور از شهرستان دماوند در امتداد جنوب غربي به سوي منطقه حفاظت شده جاجرود سرازير مي‌شود. در منطقه زره‌در که در حاشيه منطقه حفاظت شده قرار دارد رودخانه سفيدرود به آن مي‌پيوندد و پس از عبور از مناطق پلنگ آواز پايين و ماملو در نزديکي روستاي يوردشاه به رودخانه جاجرود ملحق مي‌گردد و دوآب دماوند را تشکيل مي‌دهد. اين رودخانه پس از گذشتن از محل دروازه و تأسيسات پارچين از مسيل شريف آباد عبور نموده و پس از مصارف آبياري وارد دشت ورامين مي‌گردد.
۳. آب دربندک: از ارتفاعات باغکميش به طرف جنوب امتداد داشته و دره دربندک را طي کرده و در نزديکي خجير به رودخانه جاجرود مي‌پيوندد. که اين رودخانه به علت سرازير شدن پساب کارخانه الکل‌سازي داراي مطلوبيت کافي نمي‌باشد. وسعت کل حوضه آبخيز مورد مطالعه حدود ۱۷۶۶ کيلومتر مربع مي‌باشد. وجود حدود ۵۲ چشمه در منطقه و رودخانه هاي پر آب سبب گرديده حيات وحش در اين منطقه مشكل كمبود آب نداشته باشند.
زمين شناسياز نقطه نظر زمين‌شناسي مي‌توان عنوان نمود كه محدوده موصوف از نظر چينه‌شناسي، ژئومرفولوژي، حساسيت به فرسايش و نفوذپذيري وضعيت مناسبي را دارا بوده ولي منطقه از نظر تكتونيكي فعال مي‌باشد كه البته براي توسعه‌هاي زيست‌محيطي مشكلي را ايجاد نخواهد نمود.موقعيت‌ منطقه‌ از نظر زون‌هاي‌ زمين‌شناسي‌ ايران‌ نشان‌ دهنده‌ قرارگيري‌ محدوده‌در زون‌ البرز و زير زون‌ البرز مركزي‌ است‌. كوههاي‌ البرز شمال‌ تهران‌ متشكل‌ از يك‌ سري‌راندگيها وچين‌هاي‌ شرقي‌ – غربي‌ است‌ كه‌ از محور مركزي‌ البرز كوه‌ بر رويهم‌ و به‌ سمت‌خارج‌ (شمال‌ و جنوب‌) رانده‌ شده‌اند. شدت‌ تغيير شكلها در دو كناره‌ شمالي (گسل‌ خزر)و جنوبي‌ (گسل‌ شمالي‌ تهران‌) به‌ بيشترين‌ مقدار خود مي‌رسد و بلنديهاي‌ البرز كوه‌ به‌ترتيب‌ بر روي‌ دشت‌ كناري‌ خزر در شمال‌ و دشت‌ تهران‌ در جنوب‌ رانده‌ شده‌ است‌. روندهاي‌ ساختاري‌ حاكم‌ بر محدوده‌ شامل‌ سطوح‌ چينه‌بندي‌، سطوح‌ دگرشيبي‌، درزه‌ها،گسلهاي‌ راندگي‌ و چين‌هاست‌. اين محدوده‌ از نظر زمين‌شناسي‌ ساختماني‌ فعال‌ مي‌باشد وگسلها و چينهاي‌ زيادي‌ در منطقه‌ وجود دارد كه‌ روند غالب‌ گسلها و روند محور چينهاعمدتاً شرقي‌ – غربي‌ است‌. اين‌ مسئله‌ كوتاه‌ شدگي عمومي‌ منطقه‌ در جهت‌ عمود برروند گسلها و محور چين‌ها را نشان‌ مي‌دهد. فعاليت‌ تكتونيكي‌ منطقه‌ بر حساسيت‌سازندها نسبت‌ به‌ فرسايش‌ و نفوذپذيري‌ واحدهاي‌ سنگي‌ تاثيرگذارند كه‌ اين‌ پديده‌ها برتوسعه‌ زيست‌ محيطي‌ منطقه‌ اثر گذارند. از نظر چينه‌شناسي‌ سازندهاي‌ منطقه‌ از نظر جنس‌ و سن‌ بسيار متنوع‌ مي‌باشند. ازقديمي‌ترين‌ سازندهاي‌ متعلق‌ به‌ كامبرين‌ تاجوان‌ترين‌ سازندهاي‌ متعلق‌ به‌ كواترنر درمنطقه‌ رخنمون‌ دارند. از نظر جنس‌ سنگهاي‌ رسوبي‌ متنوع‌ (آهك‌، ماسه‌ سنگ‌، مارن‌،شيل‌) و سنگهاي‌ آذرين‌ (خروجي‌ جرياني‌، خروجي‌ انفجاري‌ و نفوذيري‌) وجود دارد.
از نظر حساسيت‌ سازندها نسبت‌ به‌ فرسايش‌ و رسوبزايي‌ سازندها، سازندهاي‌ماقبل‌ كواترنر به‌ پنج‌ رده‌ از رده‌ A (با ضريب‌ حساسيت‌ها و زيرها) تا رده‌ E (با ضريب‌حساسيت‌ ۱۳ و ۱۳ به‌ بالا) (از حساس‌ترين‌ تا مقاوم‌ترين‌) و واحدهاي‌ كوارتنر به‌ دو رده‌شامل‌ رده‌ I يا رده‌ نسبتاً حساسا به‌ فرسايش‌ (با ضريب‌ حساسيت‌ حدود ۳) و رده‌ II يا رده‌نسبتاً مقاوم‌ به‌ فرسايش‌ (با ضريب‌ حساسيت‌ حدود ۶) تقسيم‌بندي‌ شدند. بيشترمساحت‌ منطقه‌ از رده‌ C با حساسيت‌ متوسط به‌ فرسايش‌ و ضريب‌ حساسيت‌ ۷ تا ۹ و رده‌E مقاوم‌ به‌ فرسايش‌ با ضريب‌ حساسيت‌ ۱۳ و ۱۳ به‌ بالا تشكيل‌ شده‌ است‌. از نظر نفوذپذيري‌ واحدهاي‌ سنگ‌شناسي‌، سازندهاي‌ تراوائي‌ سست‌ و سخت‌مهم‌ از نظر منابع‌ آب‌ عمدتاً در قسمت‌ شمال‌ و مركز محدوه‌ متمركز بوده‌، سازندهاي‌تبخيري‌ تخريب‌ كننده‌ كيفيت‌ شيميايي‌ منابع‌ آب‌ و سازندهاي‌ حساس‌ به‌ فرسايش‌ و توليدرسوب‌ و تخريب‌ كننده‌ كيفيت‌ فيزيكي‌ منابع‌ آب‌ در قسمت‌ جنبو شرق‌ محدود متمركزهستند. رده‌هاي‌ با نفوذپذيري‌ بالا نيز در شمال‌ غرب‌ و مركز منطقه‌ يافت‌ مي‌شوند.
پوشش گياهيمجموعه منطقه جاجرود به دليل نزديکي به ناحيه گرمسيري ورامين از يک سو و متأثر از ارتفاعات البرز مرکزي از سوي ديگر و به دليل داشتن پستي و بلندي‌هاي فراوان از نظر پوشش گياهي داراي سيماي متفاوتي مي‌باشد. در کل منطقه ۵۱۷ گونه گياهي شناسايي شده است که متعلق به ۷۰ تيره گياهي هستند از اين تعداد ۳۳۲ گونه معادل ۶۴% در رديف گونه‌هاي گياهي علفي چندساله، ۱۲۶ گونه معادل ۲۴% جزء گونه‌هاي يکساله، ۶ گونه از آنها معادل ۱% جزء گياهان بوته‌اي و ۲۹ گونه معادل ۶% جزء گياهان درختچه‌اي و ۲۴ گونه معادل ۵% در رديف گياهان درختي مي‌باشد و اين حالت بيانگر شرايط مناسب رويشي است که در منطقه شاهد آن هستيم زيرا عناصر دائمي آن که اغلب از نوع خاردار و پشته‌اي نيز مي‌باشند از نظر حفظ ذخائر ژنتيکي داراي اهميت خاص مي‌باشند اگرچه که بيانگر تخريب پوشش از نظر کمبود گونه‌هاي خوش خوراک و مناسب چراي دام مي‌باشند.
الف: پوشش گياهي منطقه گرمسيريپوشش گياهي اين منطقه از جنوب به سمت ورامين گسترده است و به علت بارندگي اندک منطقه خشک با سيماي گياهان کويري با تراکم اندک و پراکندگي نامنظم است. گونه‌هاي خشبي، خاردار و پاکوتاه که گاهي به صورت جوامع محدود نيز ديده مي‌شوند.به طور کلي گونه‌هائي که به طور مشخص قابل رويت هستند عبارتند از گز، تاغ، قيچ، اسکنبيل، آشنان، جغجغه، آترپلکس، کاروان‌کش، پرند، کور، گون، درمنه، خار شتر و اسپند که در مناطق دشتي و کوه‌هاي خشک پراکنده‌اند.
ب: پوشش گياهي کوهپايه‌هاپوشش گياهي استپي بيشتر کوهپايه‌ها و دامنه کوه‌ها را پوشانده است مانند ارتفاعات گويداغ که گونه‌هائي نظير سياه گينه، درمنه، ريش‌بز گونه‌هاي بالشتکي مانند کلاه ميرحسن، گون و چوبک همراه با انواع گونه‌هاي خاردار و گونه‌هائي نظير آويشن، قدومه، بومادران، کاکوتي، پونه کوهي و غيره ديده مي‌شود.
ج: درختان و درختچه‌هاي منطقه:بقاياي جنگل‌هاي بنه در ارتفاعات و تپه ماهورهاي ارتفاعات باغشاه تا حدود يورد قشقائي و کريم چشمه جنوب يال زيرک چال نيز بطور نامنظم پراکنده‌اند و گونه‌هائي نظير زالزالک، گوجه وحشي، زرشک، انجير، شيرخشت و بادامک نيز بطور پراکنده مشاهده مي‌شود. بعلاوه در قسمت‌هائي از پارک ملي خجير و در ارتفاعات و در شيب دامنه‌ها مانند سروکوه، زيرک چال بارجمالي درخت ارس نيز بطور پراکنده به چشم مي‌خورد.
حيات وحشپستاندارانمنابع آب كافي، پناهگاه زياد، و پوشش گياهي متناسب با نياز گونه ها، مجموعا” زيستگاه مناسبي در دو پارك ملي خجير و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود فراهم كرده است، به خصوص پارك ملي خجير از جنبه هاي زيباشناختي، بوم شناسي، ژنتيكي، آموزشي، گردشگري و اجتماعي- اقتصادي ارزش هاي بسيار مهم بوده بطوري كه از بهترين زيستگاههاي البرز مركزي مي باشد. پارك ملي سرخه حصار گرچه به دليل عوامل تنش زاي زياد دستخوش تغييرات قرار گرفته اما همچنان از اهميتي خاصي برخوردار است.نكته مهم اينكه پستانداران‌ به‌ علت‌ وابستگي‌ شديدي‌ كه‌ به‌ زيستگاه‌ خود دارند اغلب‌ به‌ عنوان‌معرف‌ زيستگاه‌ معرفي‌ مي‌گردند، از طرف‌ ديگر همين‌ وابستگي‌ به‌ زيستگاه‌ باعث‌ گرديده‌است‌ تا آنها در مقابل‌ تخريب‌هاي‌ ايجاد شده‌ در زيستگاه‌ حساسيت‌ بيشتري‌ از خود نشان‌دهند. از طرف‌ ديگر به‌ علت‌ قطع‌ ارتباط اين‌ مجموعه‌ با مناطق‌ همجوار خود به‌صورت‌ جزيره‌اي‌‌ شده‌ و ‌پستانداران‌ اين‌ منطقه‌ در رابطه با مهاجرت‌ها و جابجائي‌هاي‌ عادي‌ فصلي‌ خود دچار مشكل نموده است.
تعداد گونه‌هاي‌ موجود در هر يك‌ از راسته‌ها به‌ شرح‌ زير است‌:۳گونه‌ از راسته‌ حشره‌ خواران‌ Erinaceidae (خارپشت‌ اروپائي‌،حشره‌ خور دورنگ‌، حشره‌ خور دندان‌سفيد)۵گونه‌ از راسته‌ خفاش‌ها Chiropter (خفاش‌ بال‌سفيد، خفاش سبيل‌دار، خفاش‌گوش‌موشي‌كوچك، خفاش‌ گوش‌پهن، خفاش‌ دم‌ آزاد اروپائي)۱۶ گونه‌ از راسته‌ جوندگان Rodentia(تشي‌، موش‌صحرائي، موش‌ قهوه‌اي‌، موش سياه، موش خانگي، موش‌ ورامين، هامستر دم دراز، هامستر خاكستري، جرد ايراني، جرد ليبي، ول‌ آبزي، ول‌ اجتماعي، ول‌ معمولي‌، ول‌ حفار افغاني، دوپاي‌ كوچك‌، دوپاي‌ ناشناخته)۱ گونه‌ از راسته‌ خرگوشها Lagomorpha(خرگوش)‌‌۹ گونه‌ از راسته‌ گوشتخواران‌ Carnivora (گرگ، شغال، روباه‌ معمولي، سمور، رودك، شنگ، كفتار، گربه‌ وحشي، پلنگ )‌۴ گونه‌ از راسته‌ زوج‌ سمان‌ Artiodactyla ( گراز، پازن، قوچ‌ وحشي، آهو)
پرندگانپاركهاي‌ ملي خجير و سرخه‌ حصار و منطقه‌ حفاظت‌ شده‌ جاجرود به‌ علت‌ دارا بودن‌زيستگاههاي‌ مختلف‌ اعم‌ از رودخانه‌، كوهستان‌، استپ‌، دارستان‌، كشتزار، باغات‌ وهمچنين‌ قرار گرفتن‌ در مسير مهاجرت‌ تعداد زيادي‌ از گونه‌هاي‌ مهاجر از موقعيت‌ بسيارخوبي‌ جهت‌ زندگي‌ پرندگان‌ برخوردار مي‌باشد و به‌ همين‌ دليل‌ گونه‌هاي‌ متنوعي‌ ازپرندگان‌ در زيستگاههاي‌ مختلف‌ آن‌ مشاهده‌ مي‌گردند.در مجموع‌ ‌ پرندگان پارك هاي ملي خجير و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود ۱۱۵ گونه بوده‌كه‌ ۲۲.۶ درصدپرندگان‌ ايران‌ را تشكيل‌ مي‌دهد:
تعداد ۳۴ گونه‌ بومي‌ (۲۹.۵ درصد، پرندگاني‌ از قبيل‌ كبك‌معمولي‌ (Alectoris chukar)و تيهو (Ammoperdix griseogularis)تعداد ۳۰ گونه مهاجر زمستان‌گذران‌‌ (۲۶درصد، پرندگاني‌ از قبيل‌ اردك‌ سرسبز (Anas platyrhynchos) خوتكا (Anas crecca)و نوك‌ پهن‌ Anas clipeata)تعداد ۴۱ گونه‌ مهاجر تابستان‌ گذران‌ (۳۵.۵ درصد، پرندگان‌ راسته‌ Passeriformes از قبيل‌ انواع‌ زردپره‌ (Emberiza) پري‌ شاهرخ‌ Oriolus oriolus و پرندگان‌ ديگري‌ مانند هدهد Upupa epops و سبز قباCoracias garrulus)تعداد ۷ گونه‌ عبوري‌ (۶درصد، بسياري‌ از اردك‌ها نظير فيلوش‌ (Anas acuta) وگيلار(Anus penelope) و پرندگان‌ شكاري‌ مانند عقاب‌ شاهي‌ (Aquila heliaca) از اين‌گروه‌ مي‌باشد)تعداد ۳ گونه‌ رها شده‌ از قفس‌ (۲.۵ درصد، اين‌ پرندگان‌ كه‌ شامل‌ طوطي‌ طوق‌ صورتي‌ (Psittacala krameri)، بلبل‌ خرما(Pycnonotus leucotis) و مينا (Acridotheres tristis) مي‌باشند، بومي‌ منطقه‌ نبوده‌و توسط انسان‌ از مكان‌هاي‌ ديگر به‌ تهران‌ منتقل‌ گرديده‌ و رها شده‌اند. تعداد اين‌ پرندگان‌روبه‌ افزايش‌ مي‌باشد.
خزندگانخزندگان در پاركهاي‌ ملي خجير و سرخه‌ حصار و منطقه‌ حفاظت‌ شده‌ جاجرود تعداد ۲۷ گونه‌ خزنده‌ درمنطقه‌ مورد مطالعه‌ شناسائي‌ گرديده‌اند كه‌ شامل‌ ۹ گونه‌ از راسته‌ سوسمارها ۱۷ گونه‌ ازراسته‌ مارها و يك‌ گونه‌ لاك‌ پشت‌ مي‌باشد. .گونه‌ شاخص‌ منطقه بزمجه‌بياباني‌ تعيين گرديده است و البته‌در منطقه‌ گونه‌هاي‌ با اهميت‌ ديگري‌ نظير لاك‌پشت‌ مهميزدار غربي‌Testudo graeca ibera وجود دارد كه‌ علاوه‌ بر اينكه‌ حمايت‌ شده‌ مي‌باشد درطبقه‌بندي‌ IUCNنيز تحت‌ عنوان‌ آسيب‌پذير Valnerble قرار دارد. ساير گونه‌ هاي با اهميت‌ ديگر از قبيل افعي‌ البرزي‌ Vipera ursine ، افعي شاخدار، بزمجه دشتي در منطقه وجود دارند كه در ليست‌IUCN به عنوان گونه هاي در معرض‌ خطر انقراض‌ Endangered مي باشند.
دوزيستاندر پاركهاي‌ ملي خجير و سرخه‌ حصار و منطقه‌ حفاظت‌ شده‌ جاجرود دو گونه‌ دوزيست‌ بنام‌وزغ‌ سبز Bufo viridis و قورباغه‌ مغمولي‌ Rama ridibunda ‌زندگي‌ مي‌كنند.
ماهياندر اين مناطق يك‌ گونه‌ غيربومي ‌ بنام ‌ قزل‌ آلاي‌ رنگين‌كمان‌ Onchorynchus mykiss ‌و ۶ گونه‌ بومي وجود دارند كه عبارتند از:‌ماهي‌ سياه ‌ Capoeta damascinasماهي‌ سياه ‌ Capoeta aculetaسس‌ ماهي(حمايت شده) ‌ Barbus sp.‌سگ‌ ماهي‌ جويباري ‌ Noemachilus sp.عروس‌ ماهي ‌ Leuciscus cephalusماهي‌ كولي ‌ Alburnoides bipuntatus
زمان يا فصل بازديد از منطقه و وضعيت منطقه در فصول مختلف:زمان بازديد در منطقه مي بايست با در نظر گرفتن فصل زآداوري و توليد مثل حيات وحش منطقه يعني اوايل تيرماه تا اوايل آبان ماه باشد و بازديد ها مي بايست در مسيرهاي تعيين شده صورت گيرد.
تعارضات مهم منطقه– ساخت وسازهاي غيرمجاز.– تعارضات و تصرفات پادگانها و صنايع نظامي پارچين و هوافضا.– تخريب حاصل از اجراي پروژه هاي ملي و احداث راههاي دسترسي متعدد.– حفرچاه هاي غيرمجاز در منطقه.– شكار و صيد غيرمجاز، ايجاد آتش سوزي عرصه هاي طبيعي و بكر.– عدم مميزي و كنترل ورود دام توسط منابع طبيعي و ورود دام هاي عبوري در فصولي از سال موجب بروز معضلات زيست محيطي و حفاظتي بيشماري گرديده است.– ورود غيرمجاز مصالح و افزايش ساخت و ساز هاي غيرمجاز.– احداث شهرك پرديس در مجاورت اين منطقه و موضوع واگذاري اراضي حريم شهر پرديس به شركت عمران شهر پرديس از سال ۷۶ از طريق منابع طبيعي بدون هماهنگي و اخذ نظريه زيست محيطي و در نتيجه توسعه تصرفات و احداث واحدهاي صنعتي غيرمجازدر اراضي شرقي و شمالي در پلاكهاي سعيد آباد و سنگ لشگري و اشترگردن و باغ كميش و پوراز و كمرد و خسرو آباد كه علاوه بر تخريب و تصرف زيستگاه با تخليه پسآب هاو پسماندهاي صنعتي موجبات آلودگي آب رودخانه حفاظت شده و آب شرب كلان شهر تهران نيز گرديده است.– روستاي ده تركمن واقع در منطقه حفاظت شده جاجرود وحريم منطقه ۱۳ تهران بدليل مجاورت با كلان شهرتهران و ارزش افزوده اراضي مورد هجوم متصرفين وساخت وسازهاي غير مجاز قرارگرفته و مشكلات حفاظتي و زيست محيطي بيشماري را در برداشته است.– توسعه ناموزون ، بي رويه و بدون مجوز نواحي و مناطق صنعتي در حاشيه جنوبي منطقه واحداث روز افزون كارگاههاي آلاينده و مزاحم ريخته گري و آبكاري باعث آلودگي و بر هم خوردن وضعيت اكولوژيك منطقه گرديده است.– استقرار پادگانهاي نظامي و آموزشي و انجام مانور و پياده روي در منطقه در حاشيه جنوبي از معضلات ديگراين منطقه محسوب مي گردد.– واگذاري اراضي منطقه از طريق منابع طبيعي و آبخيزداري به بهانه هاي متعدد بدون در نظر گرفتن مقررات حاكم بر مناطق چهارگانه و بدون هماهنگي با محيط زيست.– فعاليت هاي معدني غير مجاز و تخريب بيش از اندازه زيستگاهها.– برداشت سنگ و خاك از رودخانه و مناطق.– تخليه زباله در مناطق.
تجهيزات و امكاناتتعداد پاسگاههاي محيط باني داير ۳ پاسگاه.
منبع : کویرها و بیابان های ایران