شهر رشتخوار

شهرستان رشتخوار درشمال شرقي كشور وقسمتهاي متمايل به جنوب استان خراسان رضوي واقع گرديده است كه از قسمتهاي شمالي وغربي با شهرستان تربت حيدريه وازشرق وجنوب شرقي باشهرستان خواف ودرجنوب غربي تاجنوب با شهرستان گناباد هم جواراست.اين شهرستان براساس اخرين امارمنتشرشده توسط سازمان مديريت وبرنامه ريزي استان خراسان داراي ۶۱/۳۵۹۷ كيلومتر مربع وسعت مي باشد شهرستان رشتخوار در عرض هاي ۳۴درجه و۳۱دقيقه تا ۳۵ درجه و۱۲ دقيقه شمالي وطولهاي ۵۹درجه و۳ دقيقه تا۵۹درجه و۵۵ دقيقه شرقي واقع شده است.وشهر رشتخوار به عنوان مركز اين شهرستان داراي ارتفاع ۱۱۴۰متر ازسطح دريا مي باشد.شهرستان رشتخوار متشكل از۲ بخش(مركزي و جنگل)۴دهستان رشتخوار،استانه،جنگل وشعبه كه دراين دو بخش واقع شده اند مي باشد.همچنين اين شهرستان داراي ۱۵۹ ابادي مي باشد.درباره وجه تسميه و واژه رشتخوار تعابير و تفاسير گوناگوني بيان شده است كه هر يك به نوعي دلايل و توجيهات خاص خود را به همراه داشته است.برخي از اين تعابير و تفاسير منشا افسانه اي داشته و برخي دثيگر منشا علمي و يا جغرافيايي.تلفظ كلمه در محل و عموما در بين مردم به ضم اول و بر وزن دشوار است كه در اين تلفظ حرف (ت)از كلمه حذف مي گردد و اصولا كمتر كسي كلمه را به صورت مكتوب ان يعني رشتخوار تلفظ مي كند و كلمه رشتخوار بيشتر بر سر زبان اهالي ان جاري مي باشد.براي وجه تسميه در بين اهالي و بزرگان شهركنكاش شد كه مجموع تعابير انها در موارد زير خلاصه مي شود:در زمان باستان و هنگامي كه رستم زال از اين ديار عبور مي كرده تا به سيتان برود اسب خود رخش را رها كرده تا در انجا بچرخد و خود نيز به رفع خستگي بپردازد كه در اين زمان درندگان از بيشه رشتخوار به رخش حمله كرده و قصد خوردن ان را نمودند كه رستم چشم از خواب گشوده وپا خاسته و با فرياد گفته بود اين روبهكان از كي رخشتخوار شده اند وپس از ان رخش را از دست جانوران درنده نجات مي دهد حال اگرچه اين تعبير افسانه است اما به لحاظ اينكه رخش را رش نيز نوشته اند و رشتخوار به فتح اول رشخوار(رخشخوار) هم معني مي دهد(كه گاهي ما اين تلفظ رخشتخوار را نيز از زبان اهالي مي شنويم)نمي توان اين تعبير را بي تعبير را بي اعتبار دانسته و به ان توجهي نداشت.اما تعبير واقعي تر و منطقي تر قولي است كه تقريبا بيشتر بزرگان و معتمدان بر ان منقق القول هستند در اين تعبير كلمه رشتخوار از دو بخش (رشت)به ضم اول يعني فروغ و روشنايي و(خوار) به معني افتاب مي باشد كه در كل رشتخوار به معني فروغ افتاب تعبير مي گردد كه اين تلقي نيز با موضع جغرافيايي شهر كه واحه اي افتابي همچون ساير شهرهاي مركزي و جنوب شرقي خراسان سازگارتر مي نمايد.
سابقه تاريخي اين شهر بطور مشخصي معلوم نمي باشد اما واژه هايي چون رشتخوار،زوزن،زاوه،خواف،سنجان،زر كانونهاي پر رونق زرتشتي در گذشته بوده اند كه هر كدام از اين واژه ها ريشه در فرهنگ اوستايي دارد و براين اساس مي توان مدعي شد كه سابقه تاريخي اين شهر به ايران باستان بر مي گردد.در زمينه سابقه تاريخي شهر مي توان به اثار و شواهد تاريخي هر شهر اميدوار بود بطوري كه ذكر اثار تاريخي در هر مكان و اثبات دوره تاريخي ايجاد ان اثر مي تواند مناسب ترين گزينه براي تعيين قدمت تاريخي شهري كه در اطراف ان شهر واقع است بكار رود.شهر رشتخوار نيز همچون ساير ديگر شهرهاي تاريخي خراسان داراي اثار باستاني زياد مي باشد كه از جمله اثارتاريخي بجا مانده در محدوده شهري رشتخوار مي توان از مسجد جامع رشتخوار ياد كرد كه بناي ان در حاشيه جاده بين شهري خواف-رشتخوار و در كناره شرقي شهر رشتخوار واقع است.كتيبه طاق نماها و فرم ظاهري و مشخصات كلي بنا به احتمال زياد مي توان اين مسجد را يك بناي دوره سلجوقي دانست.اما با مقايسه ان با مساجد تاريخي موجود در منطقه خواف و شباهت ساختي انها مي توان به بيش از حمله مغول به ان يقين كرد و با توجه به اينكه سلجوقيان از سال ۴۲۹تا۵۹۰هجري در ايران سلطنت كرده اند بر اين اساس مي توان گفت قدمت اين بنا ۸۰۰ سال مي باشد كه تا حدودي قدمت تاريخي شهر را نيز بيان مي كند.شهرستان رشتخوار داراي آب و هواي خشك با زمستانهاي نسبتا سرد وتابستانهاي گرم مي باشد.از نظراقليم منطقه خشك ونيمه خشك است.جهت وزش باد غالب درتمامي ماه ها شمال شرقي بوده و سرعت متوسط ان از ازحداقل ۵ متربرثانيه دردي ماه تاحداكثر ۳/۸ متربرثانيه ودرتير ماه تغييرمي كند. بادهاي موسمي گرم وخشك منطقه كه اغلب درفصول تابستان وپاييز وازشرق به غرب مي رود،باعث حركت شن هاي روان وخشك شدن رطوبت هوا درمنطقه مي گرددو از اين نظر همه ساله خسارات زيادي به كشاورزي واردمي اورد.
منبع :شهرداری رشتخوار