روستای دزلی

حادثه‌ی دزلی
من فراموش نميكنم در سال ۵۹ در اين شهر مريوان، با جمع مردم صميمىِ اينجا مواجه شدم و به يك واحد آموزش و پرورش – فكر ميكنم يك دبستان بود – رفتيم و با نوجوانان آنجا حرف زديم. آن نوجوانان امروز يقيناً مردان ميانسالى هستند. از اينجا با بعضى از افراد خودِ مريوان به مناطق دزلى و دركى – اگر درست يادم مانده باشد – رفتيم؛ مناطق بسيار حساس، بسيار مهم؛ از لحاظ طبيعت، بسيار زيبا؛ از لحاظ مردم، بسيار خونگرم؛ اما متأسفانه بر اثر جفاى دشمنان ملت ايران و دشمنان انقلاب اسلامى، همين مردم خوب، همين منطقه‏ى خوب، همين كوه‏هاى سر به فلك كشيده و سرسبز، همين دشتهاى خرم تبديل شده بود به جهنم درگيرى‏ها و دشمن توانسته بود از برخى مزدوران خود سوء استفاده كند و آنها را وسيله‏اى قرار دهد براى كوبيدن مردم و به طور بالواسطه و غير مستقيم، كوبيدن نظام اسلامى و تحقير ملت ايران.
من فراموش نميكنم در دزلى مردم با چهره‏ى باز از ما استقبال كردند. از دزلى با برادرها خارج شديم برويم به سمت ارتفاعات مشرف بر سرزمينهاى عراق – ارتفاعات «تته» – كه مزدوران بدخواهِ حقيرى در بين آن مردم نفوذ كرده بودند و حضور هيئت ما را به دشمن اطلاع دادند و دشمن هواپيماهايش را فرستاد. ما در بين راه كه طرف ارتفاعات ميرفتيم، ديديم هواپيماى دشمن عبور كرد؛ فهميديم حادثه‏اى براى دزلى پيش خواهند آورد. برگشتيم ديديم متأسفانه مردم غير نظامى، مردم كوچه و بازار را بمباران كردند؛ عده‏اى را زخمى كردند، عده‏اى را به قتل رساندند. و ما جنازه‏ى شهدا و بعضى از مجروحين را برداشتيم، آمديم مريوان.
اين خاطرات عبرت‏آموز است. آن روز همين نظامهاى جهانىِ مدعى حقوق بشر از همين صدام حسين دفاع ميكردند؛ از همين حركات وحشيانه دفاع ميكردند. نسل جوان امروز در كشور ما ميداند و بداند، آزمايشگاه دروغ و فريب، آزمايشگاه خطاهاى بزرگ و جبران‏ناپذيرِ دستگاه‏هاى مدعى حقوق بشر، همين كشور عزيز ما و همين مرزهاى غربى اين كشور از جمله منطقه‏ى كردستان بوده است.
بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در ديدار مردم مريوان ۲۶/۲/۱۳۸۸
موقعيت و تاريخچه
روستاي دزلي از توابع بخش مرکزي شهرستان سروآباد در استان کردستان، با مختصات جغرافيايي ۴۶ درجه و ۹ دقيقه طول شرقي و ۳۵ درجه و ۲۲ دقيقه عرض شمالي، در فاصلة ۲۸ کيلومتري شهر سروآباد و ۱۱۵ کيلومتري مرکز استان (سنندج) قرار دارد.ارتفاع اين روستا از سطح دريا ۱۴۰۰ متر است و اطراف آن را کوه و دره فرا گرفته است.روستاي دزلي از شمال به کوه قلعه زمان( قه لا زه بان)، از جنوب شرقي به کوه مهدي و معدن سنگ ساختماني، از شرق و شمال شرقي به کوه سپي که مه ر، از شمال و شمال شرقي به دره دوله ناو و از غرب به کردستان عراق محدود شده است.روستاي دزلي تحت تأثير اقليم کوهستاني تابستان‏هاي معتدل و دلپذير و زمستان‏هاي سرد دارد.اين روستا تاريخي کهن دارد. مسجد باشکوهي که از دوران خلافت خلفاي راشدين برجاي مانده است، آرامگاه دوازده (۱۲) اصحاب و ساير بناهاي تاريخي گواهي بر اين مدعاست.مردم روستاي دزلي به زبان کردي(گورانی) سخن مي‏گويند، مسلمان و پيرو مذهب تسنن هستند.
الگوي معيشت و سکونت
براساس نتايج سرشماري سال ۱۳۸۵جمعیت دزلی ۲۷۰۰ نفر بوده است.درآمد بيشتر مردم روستا از فعاليت‏هاي زراعي، دامداري، باغداري، خدمات و صنايع دستي تأمين مي‏شود.کشت آبي و ديم در روستا رواج دارد و عمده محصولات زراعي آن گندم و نخود مي‏باشد. شرايط مساعد اقليمي، موجب رونق باغداري در روستا شده است و انواع ميوه‏هاي باغي مانند گردو، انگور، گلابي، گيلاس و شيلانه از محصولات سردرختي آن است.مراتع گسترده موجب رونق نسبي دامداري شده و انواع لبنيات روغن حيواني در روستا توليد مي‏شود.روستاي کوهستاني دزلي بافت متراکمي دارد. کالبد خانه‏ها و فضاهاي داخلي آن‏ها از شرايط طبيعي، نوع معيشت و فعاليت خانوار روستايي تأثير پذيرفته و شکل گرفته است. خانه‏هاي روستا داراي سقف‏هاي چوبي و مسطح، پنجره‏هاي کوچک و درهاي چوبي است.مصالح عمده به کار رفته در خانه‏هاي قديمي از مواد در دسترس مانند سنگ، گل و خشت و در خانه‏هاي جديد از آجر، سنگ، آهن، گچ و سيمان مي‏باشد.
جاذبه‏هاي گردشگري
چشم‏انداز و طبيعت کوهستاني، چشمه‏هاي جوشان، باغ‏هاي سرسبز و انبوه پيرامون روستا، فضاي دلپذيري براي گردشگران ايجاد کرده است.روستا را کوه‏هاي زيبايي از شاخه‏هاي رشته کوه‏هاي زاگرس فرا گرفته‏اند، که محل مناسبي براي ورزش کوهنوردي است. از جمله آن‏ها مي‏توان به کوه دالاني به ارتفاع ۲۵۶۴ متر اشاره نمود که در نزديکي جنوب غربي روستا قرار دارد و از جنوب شرقي به کوه کمانجه ر مي‏پيوندد.کوه دالمز، با ارتفاع ۱۹۳۰ متر در غرب روستا واقع شده و سرچشمة رود چم شيان مي‏باشد. اين کوه از غرب به کوه موجات مي‏پيوندد.کوه مهدی که بسيار زيبا است از انواع گياهان دارويي مانند گل ختمي، آويشن، رازيانه، پونه، خاکشير، گون و درختچه‏هاي متعدد پوشيده شده است.از ديگر جاذبه‏هاي طبيعي روستا مي‏توان از چشمه خان و چشمه دزلي و همچنين باغ‏هاي سرسبز و انبوه اطراف روستا نام برد.گفته مي‏شود که مسجد قديمي روستا به دورة خلفاي راشدين مربوط است.تپه‏هاي باستاني قلعه، گورستان و مزار مشاهير روستا از جمله ملا حسن دزلي، ملا مصطفي مردوخي و زيارتگاه و مزار ۱۲ اصحاب، از جاذبه‏هاي تاريخي روستاي دزلي به شمار مي‏آيند.مردم روستاي دزلي همانند مردم ساير روستاهاي کردستان، در برگزاري مراسم ديني و ملي شرکت مي‏کنند.در عيد فطر و قربان، پس از اداي نماز به ديد و بازديد يکديگر و بزرگان روستا مي‏پردازند و در تولد پيامبر (ص) مراسم مولودي‏خواني برگزار مي‏کنند.بازي‏هاي محلي روستا عبارتند از: گرزان، زوران، قلاني، سه باز. هلوکاني و هلک ملک.موسيقي جايگاه ويژه‏اي در ميان مردم دزلي دارد. از جمله آواهاي رايج در اين روستا مي‏توان به سياه چمانه، چپله و کناليل اشاره کرد. رقص محلي و معروف اين روستا هل پرکه نام دارد و براي بالا بردن توان جسمي شرکت‏کنندگان است که در هفت ريتم وبا موسيقي اجرا مي‏گردد.پوشاک مردان روستاي دزلي، مشتمل بر چوخه، پانتول، ملکي، لفکه سوراني، شال، دستار، فرنجي، کله بال است؛ زنان نيز، از لباس کردي شامل جافي، کلنجه، شال، کلاه و کمله استفاده مي‏شود.صنايع دستي روستاي دزلي مشتمل بر گيوه‏بافي، جاجيم بافي، موج بافي و چخورانک است.معروف‏ترين غذاهاي محلي اين روستا، شامل دوينه، شلمين، دوخوا يا آش دوغ، ولوش، کلانه و يکاوه مي‏باشد. کلوچه‏هاي محلي کليره و بژي برساق دو شيريني معروف محلي اين روستا هستند.دسترسي: روستاي دزلي از طريق شهرهاي سروآباد، مريوان و سنندج قابل دسترسي است و جاده‏هاي منتهي به اين روستا، از شهرهاي مذکور آسفالت مي‏باشد
(برگرفته از سایت تخصصی میراث فرهنگی وگردشگری با اندکی تغییر)