موزه مردم شناسی ايرانشهر

موزه مردم شناسی ايرانشهر در قلعه ناصری ايرانشهر واقع و در مركز شهر، خيابان فارابی قرار دارد و به عنوان موزه محلی مجموعه آثار فرهنگی مردم منطقه را نمايش می دهد . قلعه ناصری ایرانشهر متعلق به دوره قاجاریه بوده و یکی از جاذبه های گردشگری زیبای ایرانشهر به شمار می رود. این قلعه ۷ هزار متر مربع مساحت دارد و هم اکنون بخشی از آن به موزه مردم شناسی ايرانشهر اختصاص یافته است.قلعه ناصری ایرانشهر پس از قلعه بمپور بزرگترین و مهمترین قلعه خشت و گلی در بلوچستان محسوب می‌شود. با توجه به اسناد به جای مانده ناصر الدوله فرمانفرما که در سال ۱۲۵۸ هـ. ق. حـاکم کـرمان و بلوچستان بود، پیشنهـاد ساخت این دژ نظامی بزرگ را در فهرج یا پهره (نام قدیم ایرانشهر) به ناصر الدین شاه قاجار داد که در سال ‎ ۱۲۶۴ هجری شمسی به دستور ناصرالدین شاه قاجار توسط استاد «حسین معمارباشی کرمانی» ساخته شد. کار ساخت این قلعه هفت سال به طول انجامید و از آن پس بنام قلعه ناصری یا ناصریه مشهور شد و مقّر حکمرانی بلوچستان که تا آن سال قلعه کهن و عظیم بمپور بود، به این قلعه انتقال یافت. این بنای تاریخی با مساحت هفت هزار و ۵۰۰ متر مربع شامل بخش‌های مختلف از جمله چهار حیاط مجزا و بیش از ۱۵۰ اتاق، حال بند، حوض خانه، انبار، اصطبل، حمام، سربازخانه و منطقه حاکم نشین بود. در سال ۱۳۰۸ هجری شمسی با تصرف شهر فهرج یا پهره توسط قوای رضاخان پهلوی این شهر به نام ایرانشهر تغییر نام یافت.در اوایل انقلاب با متروک ماندن این قلعه عظیم و زیبا، بتدریج تبدیل به قلعه‌ای متروک و نیمه ویرانه می‌شود که متاسفانه در سال ۱۳۶۱ هجری شمسی حدود ۹۸ درصد معماری‌های فضای داخل با بولدوزر مورد تخریب و تسطیح قرار می‌گیرد و تنها سردر و حصار آن باقی می‌ماند.
این قلعه در زمان ساخت، حداقل دارای هفت حیاط بزرگ و شامل مجموعه‌های اصطبل، شاه نشین، سرباز خانه، اسلحه خانه، حمام و … بوده است. مصالح اصلی این قلعه از خشت و گل و آجر است و حصار آن مجموعا دارای ۹ برج دیدبانی است که قطر دیوار‌های حصار آن در روی سطح زمین به ۵/۴ متر و ارتفاع آن به حدود ۷ متر می‌رسد. هر چند که معماری داخلی قلعه تخریب شده، ولی می‌توان به آجرنمای تزئینی سردر ورودی و برج‌های آجرکاری شده دو طرف اشاره کرد که دارای انواع طرح‌های رجچینی، دندان موشی، هندسی، لوزی، چلیپایی و… است. این نوع تزئین یادآور سبک معماری بکار رفته در برج‌های ارگ بم در استان کرمان توسط هنرمندان آن خطه است. قلعه ناصری در سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.موزه محلی ایرانشهر در بخشی از فضای قلعه ناصری قراردارد و شامل بخش های باستان شناسی و مردم شناسی است و در این موزه محلی مجموعه آثار فرهنگی و اشیاء مکشوفه از کاوش های باستان شناسی شامل ظروف سفالی، زیور آلات، وسایل اندازه گیری و ابزار زندگی مردم منطقه در معرض نمایش گذاشته شده است.ایرانشهر در ۳۴۰ کیلومتری جنوب زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان و در مسیر راه زاهدان- چابهار و کرمان- بم – چابهار قرار دارد.
منابع:باشگاه خبرنگاران جوان-خبرگزاری جمهوری اسلامی