روستای سریزد

پیشینه تاریخىبررسى باستانشناسان از مطالعه سفال هاى به دست آمده نشان مى دهد كه این منطقه در دوره حكومت سلجوقیان، ایلخانیان و صفویان پر رونق ترین روزگار خود را طى كرده است. به عقیده كارشناسان و با توجه به آنچه در متون تاریخى آمده است، قبل از پیدایش شهر یزد كنونى، محوطه اى در نزدیكى روستاى سریزد وجود داشته با نام فرافر یا فرافتر كه پس از خشكسالى و جنگ با سپاه اسلام از رونق افتاده و از بین رفته است. سپس مردم آنجا، شهر خود را در یزد كنونى بنا مى كنند. به احتمال زیاد روستاهاى این منطقه، مانند هرفته و سریزد، باقى مانده آن آبادانى باشند. همچنین بقایاى دروازه اى رفیع و بلند در روستاى سریزد قرار دارد كه در میان مردم به سردر شهر فرافر شهرت یافته است. در كتب تاریخى همچون جامع مفیدى و جامع جعفرى در این باب آمده است: زمانى كه لشگر اسلام به تعقیب یزدگرد كه به طرف خراسان گریخته بود، مى رفتند در بیابان طبس راه را گم كردند. پس از مشقت بسیار به فهرج رسیدند و در آن منزل ساختند و اهالى فهرج را به دین اسلام دعوت كردند. ایشان ۲ روز مهلت طلبیدند تا به اتفاق دوستان خود به خدمت آمده و مشرف شوند. به جهت مشورت به طلب مردم خویدك و فرافتر فرستاده و بعد از اجتماع، آن ۲ فرقه در جواب گفتند ما از دین خود دست باز نمى داریم و به این لشگر پریشان شبیخون مى زنیم. سپس ۳ قریه به اتفاق یكدیگر به لشگر اسلام حمله كردند و بسیارى از صحابه و تابعین را به شهادت رساندند. بعد از این حركت شنیع، خرابى در قریه فرافر راه یافته و به مرور خراب شد.
* معیشت و زندگىروستاى سریزد در گذشته بسیار آباد و پرجمعیت بوده است ولى به سبب خشكسالى هاى متعدد، ساكنان آن به شهرهاى اطراف كوچ كرده اند. در حال حاضر این روستا حدود ۴۰۰ نفر جمعیت دارد كه بیش از ۶۵ درصد آنها تحصیلكرده و باسواد هستند. ۴۵ درصد از فعالیت اقتصادى روستا بر پایه زراعت و باغدارى است و دامدارى اغلب به جهت مصارف داخلى و شخصى انجام مى شود. بقیه افراد در بخش هاى صنعتى و خدماتى فعالیت مى كنند و زنان روستا نیز به بافتن گلیم و قالى مشغول هستند. آب كافى، خاك مناسب و هواى مطلوب موجب بوجود آمدن باغ هاى میوه و زمین هاى زراعى گسترده اى در روستا شده است. از مهم ترین محصولات زراعى و باغدارى مى توان به گندم، جو، صیفى جات، انار، انجیر، توت و پسته اشاره كرد.
* جاذبه هاى گردشگرىمى توان قابلیت هاى گردشگرى روستاى سریزد را در ۳ بخش عمده بیان كرد:۱ـ جاذبه هاى فرهنگىفرهنگ، آیین، آداب و رسوم و نحوه زندگى در هر شهر و روستاهاى كشورمان با دیگرى متفاوت است. بطور مثال برگزارى مراسم ایام محرم یا ازدواج در روستاى سریزد با روستاى ابیانه در كاشان و روستاى پاوه در كرمانشاه متفاوت است و همین تفاوت ها موجب مى شود فرهنگ نقاط مختلف براى ما جذاب باشد. در واقع جملگى یك عمل و هدف را با فرهنگ و رسوم بومى منطقه خود انجام مى دهند. نحوه زندگى و معیشت در روستاى سریزد، نحوه برگزارى مراسم با شكوه مذهبى در حسینیه ها، نوع و روش طبخ خوراك، داستان و افسانه هاى محلى و آداب و رسومى چون سادگى و قناعت مردم كویرى، بى پیرایه بودن، دوستى و مهربانى و… از مهم ترین ویژگى ها و جاذبه هاى فرهنگى – اجتماعى این روستا مى باشد ولى مراسم جوش دوره، شبیه سازى و نخل بردارى در روز عاشوراى حسینى جلوه اى خاص به آن مى بخشد. روستاى سریزد به دلیل خوش رویى، میهمان نوازى و مهربانى مردمش در منطقه به روستاى دوستى معروف شده است.۲ـ جاذبه هاى طبیعىمردم نواحى كویرى از گذشته براى تداوم سكونت در منطقه خود با طبیعت در حال ستیز بوده اند. نزدیكى به كوه مدوار و چشمه پر آب آن و همچنین وجود قنوات متعدد، تا حدودى موجب شده ساكنین روستاى سریزد از این حیث آسوده باشند. آب چشمه فوق در دوران پرآبى همچون رودى از میان روستا مى گذشته ولى اكنون اثرى از آن نیست و قنات ها جاى آن را گرفته اند كه خود از جاذبه هاى طبیعى روستاى سریزد به شمار مى آید.مجاورت با بیابان یزد – كرمان، یكى از قابلیت هاى دیگر روستا براى علاقه مندان به تجربه كویرپیمایى است و در فاصله اندكى از بیابان ها این گذرهاى سرسبز و كوچه باغ هاى خنك با جوى آبى در میان چه گوارا جلوه مى نماید. سكوت و خلوتِ شب و چراغانى چشم نواز ستاره ها بى تردید نشانه اى از عظمت و بزرگى خداوند در آسمان بى انتهاى روستاى سریزد است.۳ـ جاذبه هاى معمارى و تاریخىاقلیم گرم و خشك در شهرهاى كویرى ایران موجب پدید آمدن گونه هاى مختلف معمارى مسكونى با الگوهاى متنوع شده است. بافت روستاى سریزد از نظر معمارى پیرو و تابع آب و هواى حاكم بر منطقه است. كوچه هاى باریك و پیچ در پیچ و خانه ها داراى دیوارهاى قطور و بلند هستند. آب انبار، پایاب، و بادگیرها در سیماى روستا و اتاق هاى سه درى، پنج درى، فرم رخبام، بیرونى، اندرونى و حوضخانه در معمارى مسكونى و خانه ها، نشان از معمارى هوشمندانه كویرى در روستاى سریزد دارد. ابنیه و مجموعه هاى با ارزش معمارى روستاى سریزد را مى توان به چند دسته فوق تقسیم كرد.* آب انبارهاآب مصرفى جهت شرب و مصارف خانگى از آب انبارها تأمین مى شود. در روستاى سریزد ۶ آب انبار با فرم و الگوى متفاوت وجود دارد كه برخى از آنها هنوز مورد استفاده قرار مى گیرد.* مجموعه هاى مذهبىمنظور از مجموعه هاى مذهبى حسینیه، تكیه و مساجد است. در روستاى سریزد هر كدام از مراكز محلات و نقاط اصلى تجمع روستاییان داراى مسجد، حسینیه و میدان هستند. این اماكن به جز كاركرد مذهبى بخصوص در ایام محرم، در اغلب مواقع محلى براى جمع شدن و مشورت روستاییان جهت تصمیم گیرى هاى مهم است.* مجموعه خانه هاى تاریخىهمان طور كه گفته شد، روستاى سریزد از نظر تاریخى داراى قدمت بسیار زیادى است و در گذشته به صورت ارباب- رعیتى اداره مى شده كه در شكل گیرى معمارى خانه ها بى تأثیر نبوده است. بیش از نیمى از واحد هاى مسكونى روستا تاریخى است ولى نزدیك به ۲۵ خانه تاریخى داراى ارزش هاى معمارى و فرهنگى است. در بیشتر خانه هاى قدیمى و متروكه روستاى سریزد نشانه حیات و زندگى وجود دارد. اغلب این خانه ها داراى حیاط هاى جداگانه با ارائه و تزئینات زیبا و با شكوه هستند و بادگیر، حوضخانه و انواع اُرسى (پنجره هاى مشبك رنگى) در بیشتر آنها دیده مى شود.* مجموعه كاروانىطبق مطالعات و پژوهش هاى صورت گرفته در حوزه راه هاى منطقه و با توجه به مطالب عنوان شده در سفرنامه ها، مى توان گفت روستاى سریزد یكى از ایستگاه هاى با اهمیت كاروانى در مسیر رى – كرمان بوده است. این راه باستانى از محله پایین در شمال روستا مى گذشته و اكنون نزدیك به ۳ كیلومتر به سمت جنوب غربى تغییر مسیر داده است. در این مجموعه منحصر به فرد چاپارخانه، آب انبار، مسجد جامع، حسینیه و ۲كاروانسرا وجود دارد. البته تا چند سال پیش یك پایاب نیز در كنار كاروانسراى شاه عباسى وجود داشته كه اكنون به دلیل خیابان كشى، زیر زمین مدفون شده است.* قلعه سریزداین بنا یكى از عظیم ترین و زیباترین قلعه هاى دفاعى در كویر مركزى ایران است. به گفته صاحبنظران، هسته اولیه این قلعه مربوط به دوران ساسانى است و در دوره صفویه در ۳ طبقه مرمت و بازسازى شده است. عناصر تدافعى مانند دروازه، خندق، حصار و دیوارهاى تو در تو، برج هاى مراقبتى و تیركش در آن به خوبى مشاهده مى شود. اتاق جهت اسكان موقت، انبار هاى آذوقه و محل نگهدارى دام از مهم ترین فضاهاى موجود در قلعه سریزد است. در ورودى قلعه بر روى خندق پل متحركى نصب شده بوده كه هنگام شب، به كمك طناب و قرقره بلند مى شده و در پشت دروازه قرار مى گرفته است. این قلعه با توجه به سابقه تاریخى، فضاهاى متنوع و بافت پیرامونش مكان مناسبى براى ساختن فیلم هاى تاریخى است.متأسفانه با وجود جاذبه هاى بى نظیر طبیعى، تاریخى و معمارى، كمتر از ۵ درصد از گردشگران بى شمار داخلى و خارجى كه سالانه از شهر یزد بازدید مى كنند، به دیدن روستاى سریزد مى آیند. همواره خشت هاى پیر و خسته روستاى دوستى در انتظار نفس هاى تازه و نگاه هاى پر انرژى بازدید كنندگان خواهد بود.