روستاي تنگ براق

روستاي تنگ براق از توابع بخش سده شهرستان اقليد، با مختصات ۵۲ درجه و ۳ دقيقه طول شرقي و ۳۰ درجه و ۳۷ دقيقه عرض شمالي در غرب شهر سده واقع شده است.
اين روستا از شمال به رودخانه سفيد، از جنوب به شهرستان هاي مرودشت و سپيدان، از شرق به اراضي کشاورزي سده و از غرب به اراضي استان کهگيلويه و بوير احمد محدود مي­شود.
فاصله روستاي تنگ براق تا شهر سده ۲۰ کيلومتر، تا اقليد ۹۰ کيلومتر و تا شيراز ۱۹۰ کيلومتر است. روستاي تنگ براق از سطح دريا ۱۹۴۰ متر ارتفاع دارد و آب و هواي آن در بهار و تابستان معتدل و در پاييز و زمستان سرد است.
تاريخ شکل گيري روستاي تنگ براق به ۱۵۰ سال پيش مربوط مي شود. تنگ براق، يکي از اتراقگاه هاي ييلاقي عشاير بود که توسط خاني به نام عسگر خان به محل اسکان دائمي تبديل شد.
مردم روستاي تنگ براق به دو زبان لري و ترکي سخن مي گويند. آنها مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند. بر اساس نتايج سرشماري سال ۱۳۷۵، جمعيت اين روستا ۴۵۱ نفر بوده است که در سال ۱۳۸۵، به تعداد ۱۰۰۰ نفر افزايش يافته است.
اکثر مردم روستاي تنگ براق به فعاليتهاي زراعي، دامداري و صنايع دستي اشتغال دارند. برنج (چمپاي خضر دشتي)، گندم، حبوبات، سيب، هلو، ماست، کره، دوغ و کشک از عمده ترين محصولات روستاست. بافت قالي و گليم نيز از توليدات صنايع دستي شمرده مي شود.
روستاي تنگ براق در يک محدوده کوهستاني استقرار يافته و بافت مسکوني متمرکزي دارد. کالبد روستا، در شيب ملايم دامنه کوه گسترده شده است و اطراف خانه ها را مزارع و باغات فرا گرفته اند.
اکثر خانه ها در يک طبقه و با سقف هاي مسطح ساخته شده اند. چند خانه دو طبقه نيز احداث شده است. عمده مصالح به کار رفته در اغلب خانه ها شامل سنگ، گل و چوب است. در ساخت برخي از خانه ها از مصالحي مانند آجر، سيمان، آهن، سنگ و گچ استفاده شده است(زنده دل و دستياران،۱۳۸۶، ۱۵۵).
معماري خانه ها تحت تأثير نوع معيشت و فعاليت افراد طراحي گرديده و اتاق هاي استراحت و پذيرايي، آشپزخانه، تنورخانه، سرويس بهداشتي، انبار علوفه و طويله از جمله فضاهايي به شمار مي روند که در تمام خانه ها ديده مي شوند.حياط خانه ها در اين روستا، غالباً وسيع و پر از درخت هستند و از جلوه دلپذيري برخوردارند.
جاذبه هاي گردشگري
روستاي زيباي تنگ براق، به دليل استقرار در ناحيه کوهستاني، چشم اندازهاي بسيار زيبايي دارد. مزارع سرسبز پيرامون روستا، جنگل ها و باغ هاي وسيع به ويژه در فصل هاي بهار و تابستان فضاي دل نشيني براي گردشگران پديد مي آورند. برخي از جاذبه هاي روستا عبارتند از:
تنگ براق، نام دره زيباي شمال روستا است. آبشار مارگون که در روبروي تنگ براق از بلندي هاي صخره اي با آب فراوان سرازير مي شود، يکي از حيرت انگيزترين آبشارهاي ايران است. آب سد درودزن از تنگ براق عبور مي کند
و انتهاي آن با ديواره هاي صخره اي با عبور از يک دشت، از شکافي عميق سرازير مي شود و آبشار زيباي تنگ براق را پديد مي آورد.
غاري زيبا در ديواره صخره اي سمت چپ تنگ، پديد آمده است، که منشاء آهکي دارد و از سقف آن، قطرات آب به کف غار فرو مي ريزد.
در قسمت بالاي تنگ، بر روي کوه کتيبه اي به خط پهلوي حجاري شده است.
ابعاد کتيبه ۴۰/۱ × ۱ متر و مشتمل بر ۱۶ سطر است که هر سطر آن ۹۰ سانتي متر طول دارد.
مردم روستاي تنگ براق در اعياد ملي و مذهبي نوروز، فطر، قربان و مبعث پيامبر(ص) به برگزاري مراسم جشن و شادماني و در ايام عزاداري ائمه به ويژه در ماه هاي محرم و صفر به سوگواري مي پردازند.
از جمله رسم هاي جالب اين روستا، رسم «کوسه گلدي» است که در هنگام خشکسالي و براي آمدن باران انجام مي شود. مراسم عروسي روستا نيز با آداب و سنن محلي برگزار مي شود و شامل خواستگاري، نامزدي، عقد، حنابندان و عروس بران است. در شب عروسي، انواع موسيقي محلي و شاد نواخته مي شود و ميهمانان و فاميل به جشن و سرور مي پردازند.
موسيقي مورد علاقه مردم اين روستا، شامل ملودي هاي ترکي و لري است که با سازهاي محلي و غالباً با ني نواخته مي شوند.
بازي هاي رايج روستاي تنگ براق عبارتند از:ترنه باري و چوب بازي.
پوشاک محلي مردم روستا، غالباً از پارچه هاي رنگارنگ و با طرح هاي مختلف دوخته مي شوند.
برنج، سيب و قيسي، بهترين سوغاتي روستاي تنگ براق است.
غذاهاي محلي روستا مشتمل بر دمپخت، عدسي، گوشت قورمه، کاله جوش، آش ماست، آش کارده (نوعي گياه خودرو) و کنگر ماست است.
دسترسي: روستاي تنگ براق از طريق شهرهاي سده، اقليد، اردکان، کامفيروز و ياسوج، با جاده هاي آسفالت قابل دسترسي است.(زنده دل،حسن،،۱۳۸۶ ،۱۵۶و۱۵۷).
نبشته پهلوي ساساني موجود در تنگ براقي بمسافت ۲۰۷ کيلومتري شمال غربي پاسارگاد قرار دارد.نبشته مزبور بر تخته سنگي به ابعاد ۱متر×۴۰/۱متر بوده مشتمل بر ۱۶ سطر که هر سطر ۹۰ سانتيمتر طول دارد و تخته سنگ در وسط تنگ براقي نزديک دهانه صفه کوچک غار کم عمقي که در دل کوه پيشرفته است به پهلو قرار دارد.بواسطه درختان انبوه و سرسبزي که پيرامون آن روئيده استراحتگاهي با طراوت و خوش منظر است و مانند بسياري از نقوش برجسته و نبشته هاي ساساني ميتوان پنداشت يکي از شاهنشاهان ساساني که شايد بهرام باشد بمناسبت شکار و عبور از اين محل آنرا بيادگار گذارده است و وضع تخته سنگ مي رساند از محل خود جدا شده بر زمين افتاده است.شايان ذکر است که در سالهاي اخير گنج يابان سنگ نوشته را به پايين انداخته و زير آن را گود کرده به گنج دست يافته اند و سنگ نوشته هنوز به دليل صعب العبور بودن مسير، همانجاست و مسئولين ميراث فرهنگي هيچ اقدامي براي بردن آن نکرده اند.
براي رسيدن به تنگ براق مي توان از شيراز با طي ۱۸۰ کيلومتر از راه خلار-بيضا-تنگ تور-مهجن آباد-کامفيروز در تابستان بوسيله جيپ بدانجا رفت(مصطفوي،سيد محمد تقي،اقليم پارس،۱۳۴۸، ۱۵).راهي که امروز بيشتر از آن تردد مي کنند بعد از شيراز، پل خان سمت چپ به طرف درودزن حرکت کرده بعد از درودزن جاده دو شاخه مي شود سمت راست به طرف اقليد حرکت کرده با عبور از گردنه چوئو به دشت بکان مي رسيم و روستاهاي مهگان و دهنو را پشت سر مي گذاريم به سه راهي اقليد و سده مي رسيم بعد سمت چپ به طرف سده حرکت کرده و چشمه بالنگان را که در کنار روستاي حاجي آباد قرار دارد پشت سر مي گذاريم تا به سده و قدمگاه علي ابن موسي الرضا مي رسيم.از سده تا تنگ براق حدود ۲۴ کيلومتر است است که بعد از گذشتن از پل رودخانه سفيد به دو راهي دزکُرد-تنگ براق ميرسيم که جاده سمت چپ به طرف تنگ براق مي رود. البته قبل از تنگ براق روستاي طويله بند (نورآباد)قرار دارد.کل مسير ذکر شده آسفالت مي باشد ولي از کيفيت خوبي برخوردار نيست.