روستای خرگرد

روستاى خرگرد، از توابع خواف، در یک منطقهٔ دشتى واقع شده و رودخانهٔ خواجه‌یار در غرب آن روان است. کوه شکسته‌کلاته در شمال غربى روستاست و در اعتدال هواى آن مؤثر است. در این روستا یک مسجد بسیار قدیمى به نام «غیاثیه شاهرخ» موجود است که در سال ۸۴۸ هـ.ق در زمان شاهرخ پسر تیمورلنگ بنا شده است. هم‌چنین مسجد دیگرى نیز به نام مسجد خواجه نظام‌الملک در روستا واقع است که در سالهاى اخیر مسجد جدیدى بر روى بناى اولیه آن ساخته شده است که به صورت نیمه‌مخروبه مى‌باشد. روستای خرگرد یکی از قدیمی ترین روستاهای خطه خراسان است که روزگاری ازرونق عظیم علمی برخوردار بوده و در کتاب تاریخ رجال شرق خراسان چنین آمده است که : « خرگرد که از اسلام تا قرن هشتم هجری آن را با نام معربش “خرجرد” می نامیدند با جمعیت تاریخی ۱۵۰۰نفر.طول جغرافیایی ۳۴ درجه و۳۲ دقیقه و ۱۲ ثانیه وعرض جغرافیایی ۶۰ درجه و۱۰ دقیقه و ۵۰ ثانیه و در ارتفاع۹۴۵ متر از سطح دریا قرار دارد و روستای آن که روزگاران درازی یکی از شهرهای مهم خواف بوده امروز بر روی خرابه های شهر قدیمی اش در فاصله ۵ کیلومتر ی جنوب شهر رود خواف وبر کنار جاده آسفالته تایباد ـ خواف به سنگان و قاسم آباد و زوزن واقع است … این روستا در قرون اولیه هجری و شاید قبل از آنکه در منابع تاریخی آمده و بویژه در قرن چهارم شهری بوده از شهرهای تابع فوشنج ( بوشنج) هرات که ابن حوقل صاحب صورت الارض به سال ۳۶۳ هجری ضمن شرح شهر هرات و توابع آن از خرگرد چنین نام می برد : …اما پوشنگ دارای شهرهای خرگرد، فرگرد و کره است و بزرگتر از همه آنها پوشنگ است … خرگرد دارای آب و باغهای بسیار و کوسوی کوچکتر است و فرگرد از خرگرد کوچکتر است و آب جاری آن اندک است … و باز مولف حدود العالم بسال ۳۷۲ هجری آنرا شهرکی خوانده و شغل عمده مردمش را دامداری نوشته : ” خرگرد شهرکی است خرد ، مردمان او خداوند چارپایانند ” … یاقوت حموی در سال ۶۲۳ آنرا شهری نزدیک بوشنج هرات آورده و نامی از تبعیتش که جزء کدام ولایت بوده است نبرده :” و اما علامه دهخدا نیز به نقل از منابع تاریخی و نظر جغرافیدانان از خرگرد چنین می گوید :« نام یکی از شهرهای مهم خواف است و به نام شهر خرجرد معروف بوده است .