شهر زیرزمینی دژمنده

شهر زیرزمینی دژمنده يا دژمند، اثری تاریخی خاص است که در اعماق زمین کنده شده است . این شهر دستکند توسط معماران خبره ای ساخته شده است که آنها همه جوانب را در نظر گرفته بودند، چرا كه در سقف های سنگی اين بنا منافذی تعبيه شده بود تا تهويه هوا به خوبی صورت گيرد.این شهر در روستای خوئین از توابع استان زنجان واقع شده است که دارای دالان طولانی زیر زمینی است که اطاق‌های متعددی در آن وجود دارد و تصویر بازارچه و محله‌ای را به ذهن متبادر می‌کند که گویی در زمان‌های خاصی مردم از آن به عنوان محل اختفا یا پناهگاه استفاده می‌کرده‌اند. این پناهگاه زیرزمینی در عمق تقریبی ۴ متر از سطح زمین ایجاد شده است.
بر روی در سنگی که در میانه این غار وجود دارد جمله‌ای پیکر تراشی شده که تا به امروز رمز گشایی نشده است.كشف اين شهر زيرزمينی هم در نوع خود جالب است چرا كه همين منافذ باعث شد وجود اين شهر زيرزمينی فاش شود به اين ترتيب كه خانه ای در روستای خوئين نشست كرده و درون شهر زيرزمينی فرو می ریزد، به اين شكل اهالی روستا دالان ها و اتاق های سنگی شهر زيرزمينی را كشف می كنند.اين شهر زيرزمينی پيچ و خم های زيادی دارد، شايد يكی از دلايل معماری پرپيچ و خم اين شهر اين است كه هنگام حمله دشمنان مانع پيشروی سريع آنها می شده، برای همين ساكنان قديم خوئين می توانستند از فرصت استفاده كرده و در اتاقك های تو در توی دژمند پنهان شوند.
دژمنده اتاقك و راهروی زيادی دارد، در بعضی از نقاط اين شهر زيرزمينی می توان ايستاده حركت كرد اما اگر بخواهيد تمام و كمال دژمند را جست و جو كنيد، بايد سينه خيز رفتن را هم ياد بگيريد. محققانی كه برای تحقيق به اين شهر زيرزمينی رفته اند معتقدند اين بنا يكی از شگفتی های جهان است چرا كه در ۴ متری سطح زمين ساخته شده و حدود ۴ كيلومتر هم طول دارد،
در اين شهر زيرزمينی همه چيز حساب و كتاب دارد، منفذهايی كه برای تهويه هوا ايجاد شده در فاصله های مشخصی قرار گرفته اند و در مكان هايی هم شكاف هايی برای روشن شدن مسير تعبيه شده است.
اين شهر زيرزمينی نظير چند ورودی دارد اما دو ورودی اين شهر تا به حال بازگشايی شده است يكی از اين ورودی ها در روستا تعبيه شده و ديگری مشرف به يك دره سرسبز است . شايد ساكنان قديم خوئين به خاطر درامان ماندن از جنگ های آن زمان، اين شهر زيرزميني را ساخته اند چرا كه روي تپه های مرتفع اين روستا چند برج ديده بانی هم ساخته شده تا به محض حمله دشمن، ديده بان ها اهالی روستا را با خبر كنند و آنها به شهر زيرزمينی پناه ببرند.
بدون شک راه های متعددی که در طبقات مختلف این غار وجود دارد و برخی از آن ها مسدود و برخی همچنان باز است، نیازمند پژوهش های گسترده ای است.
برخی قدمت آن را به دوران استیلای مغلان بر ایران تخمین میزنند و برخی به دوره سلجوقیان. از آنچه پیدا ست این مکان در گذشته به یک عنوان مخفیگاه که با یک سیستم تهویه طبیعی و دارای چند طبقه بر روی یکدیگر ساخته شده بوده است و مورد استفاده ساکنین آن منطقه بوده است.
متاسفانه به علت عدم رسیدگی مسئولان استان زنجان به این مکان ارزشمند تاریخی و نفوذ آب و رطوبت به سقف و دیواره‌ها و جمع شدن سیلاب‌ها در طی سالیان متمادی کف این مکان تاریخی در معرض تخریب فرسایشی قرار داشت، اما مدتی است که از سوی سازمان میراث فرهنگی استان زنجان مورد توجه قرار گرفته و گویا از سوی این سازمان بودجه ای نیز برای بازسازی و تعمیرات آن در نظر گرفته شده است.
پیش از این، معدود افرادی که دژمنده را دیده بودند با استفاده از وسایل ابتدایی و شخصی به داخل آن می رفتند و اینک که روشنایی داخل غار در مسیرهای اصلی تامین شده، شگفتی و اعجاب این اثر ویژه تاریخی بیش از پیش قابل درک است. بدون شک راه های متعددی که در طبقات مختلف این غار وجود دارد و برخی از آن ها مسدود و برخی همچنان باز است، نیازمند پژوهش های گسترده ای است.
روستای خوئین
روستای خوئين زنجان در ۶۰ كيلومتر جاده زنجان، بيجار قرار گرفته است، اين روستا به دليل وجود آثار تاريخی مشابه بی ارتباط با ماهنشان نيست،در تقسيمات اداری و كشوری درحال حاضر هر كدام از اين آثار باستانی در يك منطقه قرار گرفته اند اما در گذشته همه اين محوطه های باستانی جزو يك منطقه بوده و تحت فرمانرواي حاكم ماهنشان بوده است.