سنخواست

بخش سنخواست كه اصطلاحا” بنام بخش جلگه سنخواست رسميت يافته ابتدا يكي از دهستانهاي تابعه بخش جاجرم بوده است ، اين بخش در سال ۱۳۷۷ همزمان با ارتقاء بخش جاجرم به شهرستان به بخش ارتقاء يافت . از نظر جغرافيايي بخش سنخاست به قلمروهاي جغرافيايي ذيل متصل مي باشد : شمال به بخش شوقان شهرستان جاجرم , غرب و جنوب غرب به بخش مركزي شهرستان جاجرم , شرق بخش مركزي شهرستان اسفراين و جنوب به بخش جغتاي شهرستان سبزوار .شهر سنخاست مركز بخش سنخواست در ارتفاع ۹۷۵ متري از سطح دريا قرار گرفته و داراي طول جغرافيايي ۵۶ درجه و ۵۱ دقيقه و عرض جغرافيايي ۳۷ درجه و ۵ دقيقه مي باشد . حدود پنج هزار نفر جمعيت دارد كه معيشت اغلب آنان كشاورزي مي باشد .در لغت نامه دهخدا سنخواست نام يكي از دهستانهاي چهارگانه بخش اسفراين ، شهرستان بجنورد ذكر شده است كه از بيست آبادي بزرگ و كوچك تشكيل و مجموع نفوس آن ۵۲۲۰ تن است.آقاي دكتر محمد تقي ايمانپور كه خود سنخواستي است و هم اكنون استاد تاريخ دانشگاه فردوسي مشهد مي باشد بر اين عقيده است كه : (( با توجه به متون تاريخي قبل از قرن پنجم واژه (( است )) در كلمه سنخواست با (( اسب )) رابطه دارد و (( است )) همان (( اسب )) است . آنچه اين گفته را تأييد مي كند وجود عقيده فولكلور مردم منطقه است كه بر اين عقيده اند در قله كوه بهار در سمت شمال غرب سنخواست اسبي همراه با سوار بر ديوار كوه به سنگ تبديل شده است . هنوز نوك قله را (( كله اسب )) مي گويند و گاه ارتفاع خرمن خود را با آن مقايسه مي كنند )) .
آقاي دكتر هادي اكبرزاده نيز كه خود شهروند سنخواست و از محققين زبده در امر آموزش و پژوهش است بر اين عقيده مي باشد كه : (( واژه سنخواست از (( سن )) و (( خاست )) به وجود آمده است ، (( سن )) يك واژه عربي و به معني عِشقه است و عشقه گياهي است كه بر درختان ديگر مي پيچد و از آنها بالا مي رود و در محل اتكا به درخت پايه ، ريشه فرعي مي سازد و مواد غذايي درخت اصلي را مي مكد . با توجه به اين مطلب مي توان گفت كه سن خاست به معني جاي برخاستن ، برپايي يا رشد عشقه و عشق و دوستي است )) . ايشان همچنين معتقد است : (( بعضي سن را به معني سان گرفته اند و سنخواست را به معني محل عرض يا سان لشكر در مواقعي خاص دانسته اند )). وي همچنين اظهار مي دارد شايد بتوان بين (( سن )) تركي و معني سنخواست نيز رابطه اي يافت و سنخواست را به معني (( مطلوب و دلخواه تو )) دانست .
تقسيمات سياسي :
بخش سنخواست طبق آخرين تقسيمات كشوري شامل دو دهستان بنامهاي دربند و چهارده سنخواست بوده و شامل سيزده روستاي مسكوني و يك نقطه شهري مي باشد . اين بخش همچنين داراي هشت روستاي غير مسكوني و نودو دو مزرعه تابع مي باشد .
ويژگيهاي انساني , اقتصادي :
در حال حاضر جمعيت بخش حدود دوازده هزار نفر است كه مسافت شهر سنخواست مركز بخش سنخواست تا مركز استان از مسير اسفراين ۱۰۸ كيلومتر و از مسير شوقان ۷۸ كيلومتر است ، اين شهر با مركز شهرستان نيز حدود پنجاه كيلومتر فاصله دارد . اين شهر در حقيقت در مسير چهار راه ارتباطي واقع شده است ، از مسير جنوب حدود ۳۵ كيلومتر با ايستگاه راه آهن سنخواست فاصله دارد كه اميدواريم با احداث و مرمت اين راه مهم ارتباطي آرزوي ديرينه مردم بخش سنخواست و بخش مجاور ( شوقان ) مبني بر اتصال به راه آهن تحقق يابد .از مسير شرق به وسيله يك جاده آسفالته به حدود پنجاه كيلومتر به شهرهاي بجنورد ، اسفراين و سبزوار متصل مي گردد . از مسير شمال نيز با مسافتي حدود ۷۰ كيلومتر به جاده بين الملي مشهد – تهران متصل مي گردد ، از مسير غرب نيز از طريق راه ارتباطي جاجرم به ميامي و جاده جنوبي مشهد – تهران متصل مي گردد .در مورد زبان و گويش مردم سنخواست آقاي دكتر ايمانپور معتقد است : (( زبان و گويش سنخواست و مناطق گيفان و راز در واقع بازمانده حضور پارتيان و زبان پارتي در اين منطقه مي باشد . در حاليكه گويشهاي لري و كردي و … مربوط به ديگر آريائي ها يعني مادها و پارسها مي باشد . و گويش مردم سنخواست و بعضي روستاهاي تابعه بخش در اصطلاح به زبان (( تاتي )) مشهور است .در بخش سنخواست مردم شهر سنخواست و روستاهاي جربت ، خراشا ، اندقان ، كرف و ملاويس به زبان تاتي ، مردم روستاهاي ارك ، قراجه رباط ، كلاته شور ، قلي و كلاته موري به زبان كردي و مردم روستاي كلاته تركها به زبان تركي و مردم روستاي دربند به زبانهاي تاتي ، تركي و كردي تكلم مي نمايند , مردم روستاي قميطه نيز تقريبا لهجه جاجرمي دارند ، در بعضي روستاهاي بخش شوقان از جمله طبر ، دوبرجه ، جوشقان ، پشت بام ، بام و عمارت نيز مردم به زبان تاتي تكلم مي نمايند .اكثر مردم بخش سنخواست كشاورز و دامدارند . عمده محصولات كشاورزي منطقه ، گندم ، جو ، پنبه ، چغندر قند ، زيره ، زعفران ، يونجه و محصولاتي چون خربزه ، هندوانه ، تا حدودي پسته و محصولات باغي از قبيل ، گردو ، انگور ، زردآلو ، انار و … مي باشد .
– ويژگيهاي طبيعي :
الف – آب و هوا : با توجه به وضعيت جغرافيايي بخش كه در حقيقت در دامنه جنوب كوه سالوك واقع شده و از جنوب به تپه ماهورهاي منطقه جوين متصل مي باشد آب و هواي نيمه بياباني در سطح بخش حاكم است ، زمستانهاي نسبتا” خشك وسرد و تابستانهاي گرم همراه با گرد و غبار دارد .
ب – پوشش گياهي : پوشش گياهي بخش در دامنه جنوب كوههاي سالوك اغلب ، ارس ، بنه ، درمنه ، قيچ و … مي باشد . در سطح دشت سنخواست نيز اغلب گياهاني چون درمنه ، گون و خار شتر بيشتر به چشم مي خورد .
ج – منابع آب و خاك :تنها جريان آبي قابل ملاحظه در سطح بخش رودخانه اي است كه شمال تا جنوب بخش را مشروب نموده معروف به رودخانه دربند سنخواست مي باشد . البته در قسمت علياي رود جريان آب از مظهر قناتي مشهور به قنات نيلوفر بلخي جريان دارد . آب زراعي سنخواست ، خراشا ، اندقان ، مزارع رودكان و تذر از طريق همين رودخانه تأمين مي گردد .
از نظر ساختار زمين شناسي ، خاك منطقه در دامنه ها تلفيقي از سازند البرز و خوش ييلاق مي باشد . از كاني هاي با ارزش در منطقه مي توان كاني بوكسيت (۲۰۳ AL ) يا سنگ آلومينا را نام برد كه از منطقه جاجرم شروع شده و ادامه آن در بخش سنخواست در كوههاي جربت ، شمال شرق و شمال سنخواست به چشم مي خوردمتأسفانه وضعيت خاك منطقه بويژه در مناطق شمالي بخش براي كشاورزي مناسب نيست ، قسمت شمال بخش را اغلب سنگ و شن پوشانده است ، خاك ماسه اي و غير قابل كشاورزي است , در قسمت مركزي بخش خوشبختانه خاك تا حدودي مناسب براي كشت است ، در مناطق جنوبي بخش نيز متأسفانه خاك قليايي و شور است و حالت كويري دارد هيچ محصول كشاورزي در اين خاكها قابل كشت نيست .
– پيشينه تاريخي :با توجه به شواهد و قراين پيشينه تاريخي سنخواست به دوره پارتيان ( اشكانيان ) مي رسد ، سكه هاي قديمي كشف شده در منطقه گوياي اين واقعيت است . در طول تاريخ جهانگردان و سفر نامه نويسان متعددي از بخش سنخواست عبور كرده و ديدگاههاي خود را در مورد منطقه به رشته تحرير درآورده اند .از جمله اين سفرنامه نويسان ابوسعيد ابوالخير ، ناصرالدين شاه قاجار ، اعتماد السلطنه ، و كلنل مك گِرگور انگليسي مي باشند