توضیحات
میمند مرکز دهستان میمند، بخش مرکزی، شهرستان شهربابک، واقع در استان کرمان است.
در ۳۶ کیلومتری شمال شرقی شهر بابک قرار دارد و دشت خاتون‌آباد (دهشتران) در جنوب و کوه خورین در شمال باختری آبادی است. مختصات میمند ۲۳ ْ۵۵ طول جغرافیایی و ۱۴ ْ۳۰ عرض جغرافیایی است و ۲۲۴۰ متر از سطح دریا بالاتر است. می‌باشد.دهستان میمند از شرق با دهستان پاقلعه، از شمال با دهستان راویز، از شمال غرب و غرب با دهستان‌های مدوارات و خورسند، از جنوب با دهستان خاتون آباد و از جنوب شرق با دهستان‌های پاریز و سرچشمه هم مرز است.
روستای میمند حدود ۴۰۰ واحد مسکونی (کیچه) و حدود ۲۵۰۰ اتاق دارد که در دل صخره‌های روبه‌روی هم کنده شده است.
موقعیت این روستا از لحاظ استراتژیک دارای اهمیت بوده. به قول میمندی‌ها: « اگر در ابتدای میمند (که آن را گلوگاه می‌نامند) دو تفنگ‌چی در دو طرف رودخانه مستقر شوند به راحتی می‌توانند از ده دفاع کنند.»
لایه آذرین ضخیمی که بر روی روستا وجود دارد، مانند دژی طبیعی از نفوذ به روستا جلوگیری می‌کند. تنها مسیر دسترسی، شیارهای طبیعی به‌نام رخنه است که در مواقع لزوم بسته می‌شدند. دستکندها در چندین تراز مختلف، در شیب کوه و دوطرف دره، کنده شده‌اند و میانگین اتاق‌های موجود در هر کیچه به ۴ می‌رسد.
دکتر باستانی پاریزی در کتاب پیغمبر دزدان آورده: «میمند از دهات معروف و قدیمی شهربابک است، تمام اتاق‌های این ده در دامنه کوه کنده شده و خانه‌ها در دل سنگ است و هر کوچه که در دل کوه می‌رود سه یا چهار اتاق دارد و مجموعاً قریب سیصد کوچه در دل سنگ فرو برده‌اند و به همین سبب خانه‌ها دودکش و بخاری ندارند و بدون منفذ است و از جهت تاریخی واقعاً از آثار اولیه تمدن بشری محسوب می‌شود. در واقع یک آسمان خراش موربی است که هزاران سال است در دل سنگ کنده شده، اطاق‌ها بخاری ندارد، راه عبور محدود است و دواب و آدمیزاد تا حدودی زندگی مشترکی دارند، این آبادی البته غیراز میمند معروف فارس است… .» (ص:۲۶۸)
ميمند؛ روستايي در دل سنگ
ميمند روستاي تاريخي و منحصر به فردي در استان كرمان است كه يكي از چند روستاي شگفت‌انگيز ايران لقب گرفته است. برگزاري نمايشگاه عكس روستاي ميمند در نگارخانه تهران دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران از ۲۴ تا ۲۸ مهر ماه و نيز اهداي جايزه بين‌المللي ملينا مركوري به روستاي باستاني ميمند براي حفظ و مديريت تداوم فرهنگي در سرزمين‌هاي تاريخي، انگيزه معرفي اين روستاي بي‌نظير با بافت معماري ويژه‌اش مي‌باشد.
ميمند در شمال شهر بابك در كوهپايه‌هاي شمالي آن واقع است. اين روستا از نمونه‌هاي بي‌نظير معماري «دست كند» در جهان مي‌باشد كه به صورت يك مجموعه يكپارچه انساني در دل كوه جاي گرفته است. از آداب محلي و ويژگي‌هاي معماري روستا پيداست كه روستا به پيش از اسلام تعلق دارد. دكتر غلامعلي همايون، استاد دانشگاه تهران، ميمند را متعلق به آريايي‌هاي مهرپرست مي‌داند (قرن هفتم و هشتم قبل از ميلاد) كه در فضايي غار مانند به عبادت مي‌پرداخته‌اند. هرچند اين نظريه هنوز، توسط پژوهش‌هاي باستان‌شناسي مورد تاييد قرار نگرفته است، اما خطوط معماري ايوانها و درگاه‌هاي خانه‌هاي ميمند، معماري معبد را در ذهن تداعي مي‌كنند. در نقاط ويژه‌اي از منطقه ميمند، كنده‌نگاري‌هايي با نقوش بز كوهي، انسان در حال شكار و… مشاهده مي‌شود. «لوراگوران» باستان‌شناس ايتاليايي، باتوجه به يكي از اين سنگ‌نگاره‌ها قدمت تمدن ميمند را ۱۲-۶ هزار سال تخمين مي‌زند.
اهالي ميمند كوچ‌رو هستند. زيستگاه مردم ميمند از دامنه كوه «خورين» در شمال روستاي دست‌كند به سمت جنوب تا دشت «خاتون‌آباد» گسترده شده است. اهالي ميمند هر سال را به ۳ فصل تقسيم كرده و طبق تقويم خاص خود در آبادي‌هاي واقع در مناطق مرتفع، سر آغلهاي واقع در دشت خاتون‌آباد و روستاي دست‌كند سكني مي‌گزينند. آبادي‌ها و سرآغل‌ها هريك معماري ويژه خود را دارا هستند كه با پلان‌هايي دايره‌اي شكل و با تركيبي از خشكه‌چيني سنگ و چوب درختاني چون پسته و بادام كوهي شكل يافته‌اند. بر كناره رودخانه، آسياب‌هاي آبي با پره‌هاي چوبي افقي و تنوره‌هاي تراشيده از كوه يا سنگ‌چين به چشم مي‌خورد.
روستاي دست‌كند ميمند، منزل زمستاني اهالي است؛ مجموعه‌اي از ۴۰۰ خانه دست كند همراه با مسجد، حسينيه، حمام و آتشكده. باتوجه به شيب ملايم دامنه، دسترسي‌هايي عمود بر امتداد خطوط تراز زمين براي دستيابي بـه ارتـفـاع مناسب براي كندن خانه‌ها، درون كوه حفر شده‌اند. اين دسترسي‌ها كه در اصطلاح محلي «كي چه» ناميده مي‌شوند، به دليل مسائل ايستايي در دو تراز ارتفاعي مجاور به صورت يك در ميان، توسط تيشه و تبر حفر شده‌اند. از خاك حاصل از كندن كي چه‌ها، جهت ساخت فضايي بركنار كيچه كه «تقل» ناميده مي‌شود، استفاده شده است. «تقل» يا «مهتابي» كه با سنگ چين و خاكريزي و حذف شيب دامنه شكل گرفته است، براي پهن كردن خشكبار و نشستن اعضاي خانواده مورد استفاده قرار مي‌گيرد. آبريزگاه‌ها كه در لفظ محلي «اوريز» خوانده مي‌شود، به صورت استوانه‌هاي سنگي بر دامنه ميمند مشاهده مي‌شوند كه غالبا با چوب و بوته «مَر» پوشش داده شده‌اند. سنگ‌چين «اوريز»ها و «تقل»ها در تركيب با كيچه‌هاي دست كند، چشم‌انداز زيبايي ايجاد مي‌كند.
هر كيچه به يك يا چند اتاق منتهي مي‌شود. در انتهاي كيچه ايوانهايي تراشيده از كوه يا ساخته شده از چوب به چشم مي‌خورد. بسياري از فعاليت‌هاي اهالي در كيچه و ايوان انتهايي آن صورت مي‌پذيرد. ورود به اتاقها از طريق درگاههايي با فرمهاي متنوع انجام مي‌شود. درهاي چوبي نصب شده در درگاهها، مانند بسياري از خانه‌هاي سنتي نقاط مختلف ايران، بوسيله «كليدون»هاي چوبي قفل مي‌شوند. سوراخ دسترسي به كليدون «كت كليدون» بر كناره درگاهها ديده مي‌شود.
درون اتاقها طاقچه‌ها، جاي چراغ و قليان كه همگي در دل كوه تراشيده شده، به چشم مي‌خورد.اتاقها با قاليچه و گليم كه از صنايع دستي روستا مي‌باشند، فرش شده‌اند. محل افروختن آتش «ديدان» با فرم خاصي از سنگ ساخته شده است. «ديدان»ها درون ايوانها، كيچه و اتاقها قرار گرفته و كانون تجمع اهالي خانه محسوب مي‌شود. رنگ درون اتاقها به دليل افروختن آتش، سياه رنگ است و اتاقها غير از در ورودي به بيرون روزني ندارند.
به نظر مي‌رسد مسجد و حسينيه كه در دل كوه كنده شده است، از ادغام چند خانه شكل گرفته است. هنوز بقاياي ديوارهاي بين خانه‌ها به صورت ستون‌هاي سنگي درون مسجد و حسينيه ديده مي‌شود. منبر و محراب از كوه تراشيده شده و طاقچه‌هايي براي قرار دادن مهر در ديواره‌هاي اتاق كنده شده است. در فضاي باز جلوي مسجد و حسينيه فضاهايي خاص با درختان كهنسال مقدس، جهت انجام مراسم خاص چون عاشورا و تاسوعا و تهيه غذاي نذري پيش‌بيني شده است.
آتشكده كه در نزد اهالي به كيچه «دوبندي» مشهور است، آتشدانهايي دست كند دارد و اكنون به عنوان مركز اسناد و موزه پايگاه ميراث فرهنگي ميمند مورد استفاده قرار مي‌گيرد. حمام روستا فضايي بزرگ و يكپارچه است كه درون كوه تراشيده شده و سپس با ديواره‌هاي سنگي تقسيم شده است. حمام در پايين‌ترين تراز واقع شده و از آب رودخانه بهره مي‌برده است. گرمايش حمام از طريق افروختن هيزم در زير ديگ مسي (در زير خزينه) حاصل مي‌شده و دود حاصل از طريق گربه‌روهايي واقع در زير گرم‌خانه به دودكش تراشيده شده در كوه هدايت مي‌شده است.
طبيعت منطقه ميمند بسيار شگفت‌انگيز است. پديده‌هاي طبيعي چون جنگل «بنه»، «اشكفت»ها و پديده آتشفشاني «تيرخورين» واقع در شمال ميمند، چشم‌انداز مناسبي براي دوستداران طبيعت ارائه مي‌دهد. اين منطقه از ديرباز شكارگاه بوده و گونه‌هاي مختلفي از جانوران در اين منطقه زيست مي‌كنند. از ديگر جذابيت‌هاي روستا، صنايع دستي آن است. قاليبافي اهالي به شيوه ايلياتي است. قاليها با ابعاد كوچك و به صورت ذهني و بر روي دارهاي افقي با نقوش هندسي و انتزاعي حيوانات و گياهان بافته مي‌شوند. صنعت نمدمالي روستا نيز كه به مدت ۴۰ سال به فراموشي سپرده شده بود، بار ديگر احيا شده است. تن‌پوش، كلاه و زيراندازهاي نمدي با نقوش زيبا از جمله محصولات كارگاه نمدمالي است.
برگرفته از سایت روزنامه جام جم
بررسی موارد - 0
ارسال بررسی
برای ارسال نظر خود ابتدا وارد شوید یا ثبت نام کنید.
